Yeni Başlayanlar İçin Konsol Komutları ve Açıklamalar

[guclusat]

Linux, ekseriya Pardus kullanmaya yeni başlayanların adını sık sık duyduğu bir uygulama. Genellikle sorunların çözümünde oldukça fazla kullanılır. Bu yüzden (özellikle yeni başlayanların) konsol hakkında en azından başlangıç için yetecek düzeyde bilgiye sahip olması gerekmektedir.
Bu amaçla, genel manada sıklıkla kullanılan konsol komutları ve açıklamaları hakkında kısa ve anlaşılır bilgiler paylaşmak isiyoruz.
İlk etapta sorumuz şöyle; "Konsol nedir?"
- Pardus wiki'de tanımlanan şekliyle, " KDE masaüstü ortamının öntanımlı uçbirim (komut satırı) uygulamasıdır." [1] windowstaki ms dos uygulamasının muadili denilebilir.

İkinci sorumuz: "Konsol'a nasıl erişebilirim?"
- Konsol uygulamasına, masaüstünden sırasıyla uygulamalar, sistem, uçbirim yolunu izleyerek ulaşabileceğiniz gibi, alt f2 tuş kombinasyonuyla (ikisine aynı anda basarak) açılacak olan arama
kutusuna konsole yazarak da ulaşmanız mümkün.

Bunun bir seçeneği daha var. Açık halde bulunan her hangi bir pencere (dolphin) üzerinde f4 tuşuna bastığınızda konsol uygulaması açılacaktır ve sizin o anda açtığınız dosyanın bulunduğu yeri gösteriyor halde sizden komut bekleyecektir.
Konsola ulaşma sorununu çözdükten sonra, burada kullanabileceğiniz komutlara gelelim.
ilki, pek sık ihtiyaç duyacağınız yetkili kullanıcı/ yönetici yetkilerine sahip kullanıcı/ root olma komutudur. bunun için açtığınız konsol uygulamasında komut satırına "su" yazmanız yeterli. (Önemli: tırnak işaretleri kelimeyi vurgulamak için kullanılmaktadır. komut sadece tırnak içinde kalan kelime ve kelime gruplarıdır.)
su
"su" komutunu girdikten sonra sizden yönetici parolanız istenecektir. Parolanızı girdikten sonra (parolanızı girerken yazılar gözükmeyecektir. güvenlik amaçlıdır) giriş (enter) tuşuna basın. Kullanıcı isminiz ve bilgisayar isminiz güzel renge bürünecektir.. (bordo-mavi ) Bu aşamaya geldiğinizde artık yetkili kullanıcı olmuşsunuz demektir.

Yetkili kullanıcı yetkilerine sahip olduktan sonra tam olarak her şeye yetkili olacağınız için, yazacağınız hatalı komutlar ile sisteminize ve bilgilerinize zarar verbilirsiniz. Dİkkatli olmanızda yarar var. Bu önemli hatırlatmadan sonra genel komutları yazmaya başlayalım.
Benim, kişisel olarak yeni işletim sistemi kurduğumda ilk yaptığım şey paket deposunu (pisi) güncellemek olur. Bunu yapabilmek için paket yöneticisini açmanız gerekir. çeşitli nedenlerle program açılmazsa konsol uygulamasından güncelleme yapabilmeniz mümkün. Şöyle yapmalısınız;
konsol uygulamasını açıp yetkili kullanıcı olduktan sonra komut satırına
pisi up
komutunu girmeniz ve giriş tuşuna basmanız yeterli. (Hatırlatma: Öncesinden İnternet bağlantınızın olduğundan emin olun.)
Bir başka her eve lazım olan komut ise, paket deposundan (depo / yazılım deposu / pisi ) program kurmaya yarayan komutumuzdur. o da şöyle:
sudo pisi it
bu komutu yetkili kullanıcı olmadan da yazabilirsiniz. çünkü komutun başındaki "sudo" zaten root olma isteğinizi belirtir. komutu yazdıktan sonra komutun sonuna kurmak istediğiniz (program deposunda yer alan) programın ismini yazmalısınız. örneğin, "sudo pisi it amarok". Bu komut (size parolanızı sorduktan sonra) amarok uygulamasını kuracaktır. Kurarken "... ek dosyalarla ilişkilidir. kurulmasını ister misiniz?" gibi şeyler de sorabilir. evet yazıp enter deyin, geçer.
aynı şekilde, sırasıyla; su komutu ile root (yönetici yetkili) olup ardından sadece
pisi it amarok
yazarak da programı kurmanız mümkün.
şimdilik bunlar. daha sonraki mesajlarda sık kullanılan komutlar ve açıklamalarına yer vermeye çalışacağım. katkılarınızı bekliyoruz.
NOT: Acemi bir kullanıcı olarak bildiğim bazı şeyleri anlatmaya çalıştım. Ben de yeni bir kullanıcı olduğum için "yeni bir kullanıcıya anlatır gibi" anlatmaya çalıştım. Umarım anlaşılır olmuştur. Yanlış ya da eksik varsa lütfen uyarın, düzeltelim.

 

[guclusat]

Sık kullanılan Linux konsol komutları ve açıklamaları

ls	-l, -la, a	listeleme: bulunduğu veya yönlendirildiği dizindeki klasörleri listeler. Kullanılan parametrelerle birlikte, tüm dosyaları (gizli dosyalar dahil) sahibi, yetkileri ve oluşturulma tarihi gibi detaylara ulaşılabilir.
cd		geçiş: yolu gösterilen dizine gider. örn: cd /home bulunduğunuz dizinden home dizinine geçiş yapar.
pwd		İçinde bulunulan dizinin tam adresini gösterir.
cp	-a, -r	kopyalama: dosya ve/veya klasörleri, yolu gösterilen dizine kopyalar. komut kopyalanmak istenen dosya ya da klasörün tam adresi örn: cp /home/deneme/test /home/deneme/belgeler
mv		taşıma/değiştirme: dosya ve/veya klasörleri, yolu gösterilen yere taşır. Konsol ortamında dosya ismi değiştirilmek istendiğinde yine bu komut kullanılır. örn: mv /home/deneme/test /home/deneme/test1
rm	-r, -rf	silme: hedef gösterilen dosya/dizini siler. örn: rm /home/pardus/test.txt örn:rm -r /home/pardus/test (test bir dizin ise parametre kullanımı olmadan işlem yapılamaz)
apt	install, remove, purge	apt kurulum/kaldırma aracı olarak nitelendirilebilir. Depoda mevcut olan uygulamaları kurmak, sonrasında kaldırmak için kullanılır. örn: apt install pinta(uygulama ismi) - uygulamayı kurar örn: apt remove pinta -uygulamayı kaldırır örn: apt purge pinta - uygulamayı sistemdeki tüm bağımlılıklarıyla birlkte kaldırır.
gdebi		kurulum: .deb (debian tabanlı paketler ) uzantılı paketleri grafiksel olarak veya konsol üzerinden kurmaya yarar. gdebi sistemde yüklü gelmeyebilir, öncelikle gdebi paketinin kurulması gerekebilir. apt install gdebi (gdebi paketi kurulur) konsol da kurulum yapmak için: konsol açılır, paketin olduğu dizine gidilir gdebi pardus.deb ile paket kurulur. arayüz üzerinden kurulum için:
dpkg	-i,	.deb paketlerini kurmak için kullanılan bir kurulum aracıdır. örn: dpkg -i x.deb komut dizisi ile kurulum yapılabilir.
update		sistemdeki paketleri günceller. örn: apt update şeklinde kullanılarak sistemdeki paketleri günceller.
upgrade		sistemdeki yüklü paketleri depoda bulunan güncel versiyonlarına yükseltir. örn: apt upgrade
fdisk	-l	sistemde bulunan disklerin görüntülenme, boyutlandırma gibi işlemleri parametrelerle birlikte kolaylıkla yapabilen komut. örn:fdisk -l /listeleme işlemini gerçekleştirir.
man		herhangi bir komutun kullanımı ile ilgili yardım almak için kullanılan komut. (Dili çoğunlukla İngilizce'dir.) örn: man apt // apt komutu kullanımı, parametreleri ve görevlerini sıralar.
help		herhangi bir komutun kullanımı ile ilgili yardım almak için kullanılan komut. (Dili çoğunlukla Türkçe'dir.) örn: apt help // apt komutu kullanımı, parametreleri ve görevlerini sıralar.
mount/umount	-a, -t, -w	sisteme sonradan dahil edilen aygıt veya dizinin açılışta otomatik olarak sisteme bağlı hale gelmesini sağlar. örn: mount /dev/sda1 /cdrom //bağlantıyı sağlar. örn: umount /dev/sda1 /cdrom //bağlantıyı kopartır.
touch		belirtilen adres üzerinde dosya oluşturur. Dosya daha önceden oluşturulmuş ise tarihini değiştirir. örn:touch pardus.txt /bulunduğu yerde pardus.txt adında bir dosya oluşturur.
echo		konsolda ekrana yada bir dosyaya veri yazmak için kullanılır. örn: echo pardus >>pardus.txt (dosya adı belirtilmezse sadece ekrana yazar)
mkdir		dosya veya dizin oluşturmak için kullanılır. örn: mkdir pardus.txt //bulunduğu yere dosya oluşturulmasını sağlar mkdir pardus // bulunduğu yere dizin oluşturulmasını sağlar.
rmdir	-- i,	dosya veya dizin silmek için kullanılır. örn: rmdir pardus.txt rmdir pardus // dizin boş değilse parametre kullanmaksızın silinmesine izin verilmeyecektir. rmdir --i pardus // --i parametresi ile boş değilse bile yoksay sil tercih edilmiş olur.

cat	-n, -b	dosya içeriğinin metin olarak baştan sona doğru görüntülenmesini sağlar.
tac		dosya içeriğinin metin olarak sondan başa doğru görüntülenmesini sağlar.
less
more
head	-n, -v, -c	ilgili dosyanın, tamamının veya baştan itibaren sizin verdiğiniz parametreler doğrultusunda görüntülenmesini sağlar.
tail	-n, -v, -c	ilgili dosyanın, tamamının veya sondan itibaren sizin verdiğiniz parametreler doğrultusunda görüntülenmesini sağlar.
sort		dosyadaki satırları alfabetik sıraya göre düzenleyip ekrana getirir. örn:sort dosya adı (dosyadaki satırlar alfabetik sıralanır)
uniq		alt alta aynı olan kelimeleri teke indirmektedir. Sort komutu ile birlikte efektif kullanılabilir. örn: uniq dosya adı çıkış dosyası ( çıkış dosyası belirtilmez ise sadece ekrana yazar.
cut		bir dosyada verilen parametrelere göre alanı keserek başka bir alana taşımayı sağlar . örn: cut seçenek dosya adı

wc		sırasıyla dosyada bulunan satır, kelime ve karakter bilgisini verir.
grep		bir dosyanın içinde belirtilen ifadeyi arar, parametrelerle birlikte detaylı ve pratik arama imkanı sağlar.
fgrep
find	-t,	verilen parametrelere göre arama yapan, çok sık kullanılan bir komuttur.
uname	-a, -m, v	işletim sistemi hakkında detaylı bilgi verir.
free		bellek ve swap alanı ile ilgili bilgileri görüntüler.
df		kullanılabilir disk alanını görüntüler.
ps		Aktif süreçler ile ilgili bilgi verir. Parametreler yardımı ile
top		çalışan tüm süreçleri görüntüler.

clear		konsol satırını sayfanın en üstüne taşır. (geçmiş işlemleri silmez)
history	! , -c	konsolda yapılan tüm işlemleri işlem numaralarıyla birlikte sıralar. örn: history !14 / history de bulunan 14. satırda yapılan işlemi tekrarlar. history -c işlem geçmişinizi siler
shutdown		bilgisayarınızı kapatır.
exit		konsolda işlem yaptığınız kullanıcıdan çıkış yapmanızı sağlar.
chmod		dosya veya dizinin yetkilerini değiştirir.
chown		dosya sahip veya grubu değiştirilir. (Dosya sahibi tarafından değiştirilebilir)
chgrp		dosya veya dizinin grubu değiştirilebilir.
tar	xvf,	sıkıştırılmış dosya oluşturmak veya açmak için kullanılır.
gzip		sıkıştırılmış dosya oluşturmak veya açmak için kullanılır.
date		sistemin tarih ve saatini gösterir.