a) Transistörün anahtar olarak çalışması:
Zaman gecikmeli devrelerde RC elemanları şarj ya da deşarj olurken üzerlerinden akım değeri genellikle küçük olur. Bu küçük akım bir röleyi veya cihazı sürecek seviyede değildir. Bu yüzden bu akımın kuvvetlendirilmesi gerekmektedir. Bu işlem de genellikle transistör ile gerçekleştirilir. Bu devrelerde transistör bir anahtar olarak kullanılırken yeterli akım sağlama ve çıkışına bağlanan cihazları sürme işlemini de gerçekleştirir.
B) Transistörlü zamanlayıcıların tanımı ve çeşitleri:
Elektronik devrelerde zamanlama işleminin ana elemanı bir direnç yoluyla doldurulup boşaltılan kondansatördür. Kondansatör uçlarındaki gerilim referans bir değere (Transistörü doyuma götüren Vb voltajı ) ulaştığında, Bir doğru akım kuvvetlendirme devresi ( Transistör bu işi gerçekleştirir) ile röle veya elektronik sistemi kumanda eder.
Transistörlü zamanlayıcılar 5 çeşittir.
Zaman gecikmesi ile çalışan ( TURN ON ) devreler
Zaman gecikmesi ile devre enerjisini kesen ( TURN OFF) devreler.
Uzun zaman gecikmeli devreler.
Schimitt Trigger tipi zamanlayıcılar
Arka arkaya çalışan zaman gecikmeli devreler.
c) Zaman gecikmesi ile çalışan ( TURN ON ) devrenin açıklanması:
Zaman gecikmesi ile çalışan devrelerde sistem, start aldıktan belirli bir süre sonra çalışır. Aşağıda bir turn on devre şeması gösterilmiştir.
A anahtarı kapatıldığı zaman C1 kondansatörü P potansiyometresi üzerinden şarj olmaya başlar. C1 şarj oldukça üstündeki voltaj da yükselir. Bu voltaj R1 R2 gerilim bölücü dirençleri üstünden T1’in bazına aktarılır. Voltaj belirli bir seviyeye ulaşınca T1 iletime geçer ve bir süre sonra doyuma ulaşır. Bu esnada kollektörden geçen akım röleyi çalıştırıp kontaklarının kapanmasını sağlar. Böylece kontaklara bağlı cihaz da belli bir zaman gecikmesi ile çalıştırılmış olur. Röle bobinine paralel bağlı zener diyot, bobin voltajının 12 V üstüne çıkmasını engelleyerek röle bobinini korur. Röle bobinine paralel bağlı kondansatör, röle bobininin kararlı çalışıp kontak titremesini engeller. Devrede gecikme süresi P potansı ile sağlanır. B botonu reset butonu olup devreyi ilk çalışma konumuna getirir. Röle kontağına bağlı cihaz yerine değişik devreler bağlanabilir. Bu devrelerin çalışma voltajı başka kaynaklardan da alınabilir.
B. ZAMAN GECİKMESİYLE ENERJİ KESEN ( TURN OFF ) DEVRELER.
Bu tür devreler , sisteme elektrik verildiğinde , kontrol ettiği cihazı hemen çalıştıran ve bir müddet sonra cihazı durduran devrelerdir. Böyle bir turn off devre şeması aşağıda verilmiştir.
A anahtarı kapatılıp B1 butonuna basıldığında C1 anında şarj olur ve uçlarındaki 12V gerilim R1 ve P gerilim bölücüleri üzerinden T!’in bazına uygulanır. Bu voltaj ile doyuma gelen transistör, kollektörü üzerindeki röleyi enerjiler. Röle kontaklarına bağlı olan cihaz hemen çaılşır. Elimizi B1 butonundan çektiğimiz anda 12V ile şarjlı kondansatör. R1 ,P ve transistör üstünden deşarj olur. Voltaj belli bir seviyenin altına düştüğünde transistör kesime gider ve rölenin enerjisini keserek cihazı durdurur.
Zaman gecikmeli devrelerde RC elemanları şarj ya da deşarj olurken üzerlerinden akım değeri genellikle küçük olur. Bu küçük akım bir röleyi veya cihazı sürecek seviyede değildir. Bu yüzden bu akımın kuvvetlendirilmesi gerekmektedir. Bu işlem de genellikle transistör ile gerçekleştirilir. Bu devrelerde transistör bir anahtar olarak kullanılırken yeterli akım sağlama ve çıkışına bağlanan cihazları sürme işlemini de gerçekleştirir.
B) Transistörlü zamanlayıcıların tanımı ve çeşitleri:
Elektronik devrelerde zamanlama işleminin ana elemanı bir direnç yoluyla doldurulup boşaltılan kondansatördür. Kondansatör uçlarındaki gerilim referans bir değere (Transistörü doyuma götüren Vb voltajı ) ulaştığında, Bir doğru akım kuvvetlendirme devresi ( Transistör bu işi gerçekleştirir) ile röle veya elektronik sistemi kumanda eder.
Transistörlü zamanlayıcılar 5 çeşittir.
Zaman gecikmesi ile çalışan ( TURN ON ) devreler
Zaman gecikmesi ile devre enerjisini kesen ( TURN OFF) devreler.
Uzun zaman gecikmeli devreler.
Schimitt Trigger tipi zamanlayıcılar
Arka arkaya çalışan zaman gecikmeli devreler.
c) Zaman gecikmesi ile çalışan ( TURN ON ) devrenin açıklanması:
Zaman gecikmesi ile çalışan devrelerde sistem, start aldıktan belirli bir süre sonra çalışır. Aşağıda bir turn on devre şeması gösterilmiştir.
A anahtarı kapatıldığı zaman C1 kondansatörü P potansiyometresi üzerinden şarj olmaya başlar. C1 şarj oldukça üstündeki voltaj da yükselir. Bu voltaj R1 R2 gerilim bölücü dirençleri üstünden T1’in bazına aktarılır. Voltaj belirli bir seviyeye ulaşınca T1 iletime geçer ve bir süre sonra doyuma ulaşır. Bu esnada kollektörden geçen akım röleyi çalıştırıp kontaklarının kapanmasını sağlar. Böylece kontaklara bağlı cihaz da belli bir zaman gecikmesi ile çalıştırılmış olur. Röle bobinine paralel bağlı zener diyot, bobin voltajının 12 V üstüne çıkmasını engelleyerek röle bobinini korur. Röle bobinine paralel bağlı kondansatör, röle bobininin kararlı çalışıp kontak titremesini engeller. Devrede gecikme süresi P potansı ile sağlanır. B botonu reset butonu olup devreyi ilk çalışma konumuna getirir. Röle kontağına bağlı cihaz yerine değişik devreler bağlanabilir. Bu devrelerin çalışma voltajı başka kaynaklardan da alınabilir.
B. ZAMAN GECİKMESİYLE ENERJİ KESEN ( TURN OFF ) DEVRELER.
Bu tür devreler , sisteme elektrik verildiğinde , kontrol ettiği cihazı hemen çalıştıran ve bir müddet sonra cihazı durduran devrelerdir. Böyle bir turn off devre şeması aşağıda verilmiştir.
A anahtarı kapatılıp B1 butonuna basıldığında C1 anında şarj olur ve uçlarındaki 12V gerilim R1 ve P gerilim bölücüleri üzerinden T!’in bazına uygulanır. Bu voltaj ile doyuma gelen transistör, kollektörü üzerindeki röleyi enerjiler. Röle kontaklarına bağlı olan cihaz hemen çaılşır. Elimizi B1 butonundan çektiğimiz anda 12V ile şarjlı kondansatör. R1 ,P ve transistör üstünden deşarj olur. Voltaj belli bir seviyenin altına düştüğünde transistör kesime gider ve rölenin enerjisini keserek cihazı durdurur.
Son düzenleyen: Moderatör: