ANTENLERİN YER SEÇİMİ
Montaj yapılacak yerin keşfi sırasında 3 şeye özellikle dikkat edilmelidir.
1.Anten direğinin sağlam bir şekilde tespit edilebileceği bir zemin bulunması. (Beton platform, çatı terası, asansör makine dairesi üstü türü zeminler bu iş için özellikle uygun olmaktadır.) Sabit antenler için zeminin düşey veya yatay, hatta eğimli olması sorun değildir. Çelik dübel ankorajının uygun şekilde yapılabileceği tercihan beton zemin aranmalıdır. Böyle bir zemin bulunamaması halinde çelik konstrüksiyon veya betonarme olarak bu zemin hazırlanır. Kiremit çatılarda çatı mahyası anten montaj ayağı ve matkap girecek kadar kiremitler söküldükten, tahtalar kesilip açıldıktan sonra, ayak çatı tavan betonuna çelik dübeller ile monte edilir. Antenin ve direğinin büyüklüğüne göre 8-16mm arası çaplı dübeller kullanılır. Esnemesi olmayan ahşap konstrüksiyon üzerine veya balkon demirlerine de montaj yapılabilir.
2.Montaj noktasının sözkonusu uydu azimut ve elevasyonunda gökyüzünü engelsiz görebilir durumda olması. ( Hareketli antenler için bu tüm sabit uyduların bulunduğu Clarke kuşağını görebilmesi demektir.) Ayrıca montaj noktasının yerel mikrodalga linklerinin veya kuvvetli manyetik alanların güzergahı üzerinde de bulunmamasına dikkat edilmelidir.
3.Montaj noktasının servis ve ayar işlemleri sırasında, ya da daha sonra başka bir uyduya ayar değişikliği yapmak istendiğinde çanağın döndürülebilmesini veya LNB'ye elle erişilebilirliği engeller bir konumda olmaması. Çanağın mekanik olarak hasar görebileceği şiddetli rüzgarlar, atılan, uçuşan objeler, konaklayan iri kuşların güzergahında bulunmaması. Şiddetli is, kurum, çamur, böcek istilası, veya kimyasal kirlenmelere maruz kalınacak yerlerin seçilmemesi gerekir. Antenin görüş alanı önüne daha sonra geçebilecek konstrüksiyon, inşaat, veya büyüyen ağaçlar antenin çalışmasını engeller. Yıldırım çekebilen açık alanlarda özel tertibat gerekir. Ayrıca çanak anten güneş ışınlarını da LNB üzerine odakladığından güneşin öğlen saatlerinde tam da uydunun bulundugu pozisyondan geçtiği durumlarda oluşacak yüksek hararet LNB yi tahrip edebilir.
ANTENLERİN KURULUŞU VE AYARLANIŞI
Seçilen konuma anten direğinin sağlam bir şekilde tespit edilmesi anten montajının en önemli kısmıdır. Hareketli (polar) antenler için direğin yere 90 derece dik tespit edilmiş olması gerekir. Bu durum anten montaj ve ayarına geçilmeden önce ölçülerek kontrol edilmelidir. Vidaların daha sonra rüzgar vibrasyonuyla kendiliğinden gevşemesini engellemek için daima yaylı pullar kullanılmalıdır. Eğer anten demir aksamının kaplamasına korozyon bakımından yeterince güvenmiyorsanız soraki bir servis sırasında korozyon yüzünden açılamaz duruma gelmesini engellemek için de vida ve elevasyon çubuğu dişlerinin ince bir gres tabakasıyla kaplanması tavsiye edilir. Direğin tespit edildiği zeminin bir alt kat ile su yalıtımını bozmamak için hem ankrajın yapılması sırasında hem de direk montajından sonra özel yalıtım önlemleri almak gerekir. Seçilen anten kullanıldığı yerin özelliklerine uygun olmalıdır. Polyester (fiberglass) antenler mekanik (rüzgar yükü vs.) zorlamalara daha dayanıklıdır. Ancak zamanla çatlama ve nem alarak deforme olabilme olasılığı yüksektir. Metal antenler ise sıvama veya pres aluminyum veya saç, offset veya parabol oluşuna göre çeşitlidir. Yekpare, kaynaklı veya 8-24 parçalı montajlı olabilir. Perfore (delikli) veya solid olabilir. Saç antenlerin kaplaması zayıfsa kısa sürede korozyon (paslanma) riski fazladır. Çok rüzgarlı yöreler için tercih edilebilecek olan perfore saç antenlerde bu risk daha yüksektir. Alüminyum antenler ise, ince ve yumuşak malzemeden sıvanmışsa kısa sürede (rüzgar v.s.) deforme olabilir. 1.2m den küçük çaplı antenler için genellikle offset form tercih edilir. Parçalı antenlerin ise üretimi ve montajı daha pahalı ve zahmetli olduğundan genellikle tercih edilmemektedir. Ayni çap ve özellikteki antenlerin marka ve modele göre farklı verimliliklerde oldukları unutulmamalıdır. Anten direği seçilen antenin ayrılmaz bir parçası olmakla beraber monte edileceği zeminin düşey veya yatay oluşuna göre uygun özellikte seçilerek temin edilir , veya bazı durumlarda kaynakla özel tarzda modifiye edilerek yapılır. Çanak kurulacak yer ve direğin özellikleri teknik uygunlukların ötesinde görünüm özellikleri bakımından da ilgililerin onayına ve bulunduğu yerin inşaat standartlarına tabidir. Direk bütün bu esaslar gözönünde bulundurularak ve ileride sökülmesi gerektiğindeki koşullar da gözönüne alınarak monte edilmelidir. . Direğin dikliği, sağlamlığı ve izolasyon durumu kontrol edildikten sonra çanak montajına geçilir. Çanak tüm parçaları doğru olarak takıldıktan sonra direğin tepesine oturtulur. Bu safhada tüm tespit vidaları sıkılmalı ve LNB odak uzaklığı kontrol edilmelidir. Çanağın parabol geometrisi hiçbir şekilde deforme edilmemiş olmalıdır. Taşınma veya direğin bulunduğu yere çıkartılması sırasında geometrisini bozacak herhangi bir darbe veya stres almış olması çanağın verimini çok fazla düşürür. Bu bakımdan ayardan önce antenin yüzey düzgünlüğü ve kenardan kenara bakılarak aynı düzlemde olduğu iyice kontrol edilir. Tam bir düzlem üzerine yatırıldığında bütün kenarları değmeyen bir çanaktan iyi verim alınması mümkün değildir. Çanağın düzleminde olduğu aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi çanağın kenarından kenarına birbirine dik iki ip (veya tel) gerilerek kontrol edilebilir. Birbirine dik ipler arasında boşluk varsa bu boşluk sıfıra indirilecek şekilde çanak esnetilerek tüm çevresi bir düzlem üzerine getirilmeye çalışılır.
Ayara geçilmeden önce azimut ve elevasyon ayarlarına yarayanlar dışında tüm vidalar sıkılır. LNB'nin çanağın tam ortasına baktığı ve kenar düzlemine tam dik durduğu kontrol edilir. Antenin istenen uydu pozisyonuna ayarlanması için kullanılabilecek çeşitli alet ve cihazlar bulunmaktadır. Çanağın mekanik olarak istenen uyduya bakar konuma ayarlanabilmesinde pusula ve eğimmetre kullanılır. Bunun için öncelikle bulunulan yöreye göre o uydunun yerel ve kalkış açılarının bilinmesi gerekir. Türkiyenin çeşitli yörelerinden en çok kullanılan 20 uydu konumuna ait gerekli azimut (yerel açı) ve elevasyon (kalkış açısı) bilgileri ile polarizasyon açıları AZ, EL, POL tablomuzda verilmiştir. Bu bilgilere göre pusulayla azimut (yerel açı) eğimmetre ile de elevasyon (kalkış açısı) ayarlanır. (Bkz. Şekil 1) Her ikisinin birlikte oldukça kolay ve hassas bir şekilde ayarlanabilmesi amacıyla yapılmış özel enstrumanlar da mevcuttur. Çanağın mekanik olarak uyduya yönlendirilmesinden sonra LNB takılarak gelen sinyal ölçülür. Bu iş için de $25 -den $15.000 e kadar çeşitli değerlerde enstrumanlar kullanılabilir. En ucuz ve basit olanı gelen sinyali "kanarya" tabir edilen çeşitli tonda ses işaretine veya ibreli bir "sinyalmetre" gösterge değerine dönüştüren enstrumanlardır. Bu enstrumanlarla azimut, elevasyon ve polarite ayarları en yüksek işaret değerini gösterecek şekilde ayarlanabilir. Daha sofistike cihazlar ise alınacak tv, radyo, data işaretinin özelliğine göre tam olarak ölçülmesini güç, gürültü enterferans durumlarının belirlenmesini sağlar. Her durumda azimut, elevasyon ve polarite (LNB kendi etrafında döndürülerek) ayarları alınan sinyali en yüksek değere ayarlayacak şekilde yapılır. Son olarak odak uzaklığı (fokus, LNB ile çanak arasındaki mesafe) deneyerek ve mm bazında ölçerek kontrol edilir. LNB doğru odaklanmış ise çanağa yaklaştırdığınızda da uzaklaştırdığınızda da sinyal zayıflamalıdır. LNB'nin tam merkezde ve maksimum sinyal seviyesi sağlayacak odak uzaklığında olduğu kontrol edildikten sonra ayar işlemi tüm vidalar sıkılarak bitirilir.
Seçilen LNB ve feed alınacak yayın ve kullanıcı sayısı özelliklerine göre C veya Ku bandı , R/L, V/H, Single, Switchable, Wideband, Universal, Dual, Twin, Quad olabilir. Sinyal /Gürültü oranı (S/N) fiyatına göre en düşük K/dB değerinde olmalıdır. Kullanım şekline göre basit LNB+Feed ya da LNBF olabileceği gibi OMT, polarizör, depolarizör, corotor, dipleksör, multifocus (2 veya daha çok LNB grubu) gibi çeşitli parçaların kullanıldığı bir asamble şekil de uygulanabilir. Antenin offset veya parabol oluşuna, alınacak yayının C/Ku bandı oluşuna ya da antenin, sabit veya hareketli oluşuna göre seçilecek feedhorn ve diğer malzemelerin farklı olacağı unutulmamalıdır. Tek ya da çok kullanıcının bir veya daha çok çanaktan yayın alma durumları da kullanılacak malzeme ve montaj konfigürasyonlarını farklı farklı yapmaktadır. Çok kullanıcılı uygulamalarda alınacak her polaritenin ayrı ayrı dağıtım kutusuna getirilmesi esastır. Çanak yerinden kullanıcının (TV'nin ve uydu alıcısının ya da sinyal dağıtım merkezinin) bulunduğu yere kadar olan kablo güzergahının olabildiğince kısa seçilmesi gerekir. 30m nin üzerinde mesafeler için sinyal kaybı dikkate alınarak özel önlemler gerekebilir. Standart olarak düşük kayıplı RG6 kablo ve F tipi bağlantı elemanları seçilir. Kablonun ezilme, burulma, kılıfının çatlaması durumlarında sinyal verimi düşerek sistemde arıza oluşur. Kısa devre ve diğer hatlardan kaçaklar cihazlarda hasara yolaçabilir. Ek yerlerinden soğuk havalarda vakum ile nem çekme, sıcak havalarda ise buharlaşma ile nem tüm kontaklara işleyerek korozyon yapması ve arızalara yol açmasının engellenmesi için tüm ek yerlerinde özel izolasyon önlemleri alınmalıdır.
Diseq bağlantısı
HAREKETLİ ANTENLERİN KURULUŞU VE AYARLANIŞI
1.Feed sisteminin (komple LNB grubu) merkezlenmiş ve doğru odak uzaklığında olduğunu kontrol ediniz. Uydu tarama işlemine başlamedan önce feed'in veriminin iyi durumda olması önemlidir.
2.Çanağın arkasından baktığınızda kol (aktüatör-motor) bağlantısı çanağın sağında kalıyorsa kol içeri doğru çekerken çanak sağa (batıya) doğru dışa doğru iterken ise sola (doğu yönünde) hareket etmelidir. Anten bu hareketi sırasında gökyüzündeki sabit uyduların bulunduğu kuşağı (aşağıdaki şekle bakınız) bir yay çizerek tarar. Yani hareket sahasının en ortasında en yukarı bakar konumdadır. Bu konumda iken çanak tam güneye 180 dereceye (kuzey = 0 derece) bakacak şekilde kuzey güney ayarını (anten mount'unun kendi etrafında dönmesine izin veren vidaları sıkarak) yapınız. Kolun çekmesiyle antenin etrafında döndüğü milin yerle yaptığı açıya SAPMA açısı denir ve bu açı antenin yerle yaptığı açı (elevasyon - kalkış açısı) na göre 5.5 derece (Sinop 5.85, İstanbul 5.74, Antakya 5.16) eksiktir. Deklinasyon (eğim) açısı denilen bu açı gökyüzünde taranan yayın bombeliğini değiştirir. SAPMA açısı tepede ayar yapılan (ASTRA, Arapsat2A) uydunun elevasyon açısının 5.5 derece kadar eksiği olacak şekilde ayarlandığında kolun hareketiyle çanak tüm uydu kuşağını doğruya yakın şekilde tarayabilmelidir. Bu şekilde yapılan kaba ayardan sonra esas ayara geçilir. En kolayı tarama kuşağının ortasında ve tepesindeki (ASTRA gibi) bir uyduda kutup ekseni ve deklinasyon ofset açılarını önce ayarlayıp, kuzey güney yönünü ise kenar uçlardaki (PAS4, Intelsat 601 gibi) bir uyduda ayarlamaktır. Buradaki basit kural elevasyon ayarlarının yüksekteki (26.0° Doğu Arabsat 2A veya 19.2° Doğu Astra gibi), kuzey güney ayarının ise ufka yakın alçaklıktaki (100.5° Doğu Asiasat2 veya 37.5Batı Orion 1 gibi) bir uyduda yapılmasıdır.
3.Tüm elektrik bağlantılarını kontrol edip cihaza ceryan veriniz.
4.Kuşağın ortasında tepede (ASTRA veya Eut IIf3) zayıf da olsa bir sinyal yakalamaya çalışılmalıdır. Bunun için yukarıda sözü edilen türde bir sinyal ölçüm cihazı gerekebilir.
5.Sinyali aldıktan sonra bir yayın frekansına ayarlanarak sinyal şiddeti en çok olacak şekilde hafifçe doğu veya batıya kımıldatılmalıdır. Daha sonra alınan sinyali arttıracak şekilde kutup ekseni açısı yeniden ayarlanır.
6.Feed sisteminizi sinyal şiddetini arttıracak şekilde tekrar ayarlayınız. Bu feed sisteminizin son ayarıdır. Bu ayara bir daha dokunmayınız.
7.Kuşağın bir ucundaki (PAS4 veya Orion 1 gibi) bir başka uyduya geçerek ikinci bir kanala ayarlanmayı deneyiniz. Burada ve 4 deki sinyal yakalama sırasında tarama(scan) özellikli bir uydu alıcı veya enstruman oldukça yararlı olur. Aksi halde cihazı frekans ve polaritesini bildiğiniz ve o sırada yayını olan bir kanala ayarlamak gerekir. Eğer hedeflediğiniz uydu yayınını alamazsanız yukarıda 4 de bulduğunuz uyduya daha yakın bir başka uydu seçerek aynı işlemi yapmalısınız. Eğer merkezdeki uydunun yakınındakiler dışında bir uydu yakalıyamıyorsanız kuzey güney ayarınız önemli ölçüde hatalı demektir. (Bkz. Şekil 3)
8.Bulduğunuz ikinci uydudaki bir kanalı frekans, polarite, doğu batı ayarlarıyla olabilen en iyi şekilde ayarlayınız.
9.Alınan sinyalin artması için antenin yukarı mı kalkması aşağı mı inmesi gerektiğini belirleyiniz. Herikisi de değilse anteni bulunduğunuzun aksi (doğu-batı) istikamette en uçtaki bir uyduya çeviriniz. Tüm uydular tam yerinde görünüyorsa (nadiren olur) madde 12 ye atlayınız. Eğer ayar gerekiyorsa aşağıdaki şekle bakarak anteni hangi yönde çevirmeniz gerektiğine karar verebilirsiniz.
10.Kuzey güney ekseni ayarını doğru yönde hafifçe değiştiriniz.
11.İlk bulduğunuz uyduya geri dönerek kuşağın tam yerine oturtabilmek üzere yukarıdaki işlemleri tekrarlayınız. En iyi sonucu alabilmek için bu işlemin ortada en tepedeki uydu dışında en batı ve en doğudaki uydular için de tekrarlanması gerekir.ümkünse ortada, batı ve doğu uçlarındaki üç uyduda aynı polarite formatında çalışır durumda yayını olan kanallar seçiniz. Skew (polarite kayması) ve video ince ayarlarıyla son defa oynayarak bir uydudan en yüksek sinyal seviyesi alacak ayarlamayı yapınız. (İşlem sonuna kadar bu ayarlar sabir kalmalıdır.) 4 den 9 a kadar olan adımları her üç uyduda da en yüksek değeri okuyacak şekilde tekrarlayınız. Bu noktada deklinasyon ofset açısını da hafifçe düzeltmeniz gerekebilir. Her üç uyduda da en yüksek okuma değerini istikrarlı bir şekilde elde edinceye kadar muhtemelen birkaç defa gidip gelmeniz gerekecektir.
12.Son olarak en zayıf sinyal alınabilen uydular ve kanallar denenir. Ayarlar iyileştirilerek eğer tüm kuşak üzerindeki uydulardan en -yüksek sinyal seviyeleri alınabiliyorsa anten ayarı bitmiştir.
13.Tüm vidalar sıkılırken sinyal seviyelerinin azami değerinde kaldığı gözlenmelidir.
14.Yukarıdaki tüm işlemler sırasında kol(actuator arm) hareketinin mekanik veya elektriksel sınırsız olarak yapıldığı farzedilmiştir. Anten ayarları bitirildiğinde kol da Doğu (E) ve Batı (W) heriki yöndeki sınırlarına uygun mekanik sınırlara varacak şekilde ayarlanarak sıkılır. Kol ayrıca içindeki nihayet mikroşalterleri sayesinde elektriksel olarak bu sınırlara varmadan kendi kendini durdurur. Kolun takılışında tutucu bileziğin kaydırma yapmayacak şekilde çok iyi sıkılmış olmasına, çanağa bağlandığı mafsal noktasının boşluk olmayacak ve sıkışma yapmayacak durumda olmasına, motor kısmının üzerinde işaretlendiği gibi (içine su girmesi durumunda kolayca dışarı çıkmasını engellemeyecek tarzda) yukarı doğru durması ve contalarının sıkılı olmasına ve elektriksel bağlantılarının doğru yapılmış olmasına özellikle dikkat edilmelidir.
15.Anten ayarı bitirildikten sonra, antenin uydu alıcısı, video cihazı televizyon, müzik seti gibi diğer cihazlarla olan "klasik" bağlantı düzeni yukarıdaki şekilde yapılır. DiSEqC 1.2 sistemli polar anten düzeninde ise bağlantı çok daha basit olup, antenden uydu alıcısına sadece bir koaksiyel kablo gelir, TV, VCR gibi cihazlara ise sadece bir standart SCART kablo bağlanır.
