Tristörler üzerinden yüksek akım geçiren elemanlar olduklarından jonksiyon bölgeleri aşırı ısınan elemanlardır. Bu ısınma AC çalışma esnasında daha az olmaktadır. Çünkü AC akım altında çalışan bir tristör pozitif alternanslarda iletimde, negatif alternanslarda yalıtımda olacağı için en az iletim süresi kadar da yalıtım süresi vardır. Bu yalıtım sürelerince tristörler soğuma imkanı bulabilmektedirler. Yine de her iki halde de tristör jonksiyonlarında büyük bir ısı meydana gelir. Örneğin dış ısısı 80°C’ye ulaşmış bir tristörün jonksiyon sıcaklığı 130°C civarında olur. Bu ısı tristörün iç bağlantılarını zamanla eritecek seviyeye ulaşabilir veya jonksiyonlar delinerek tristör kısa devre olabilir. Bütün bu istenmeyen durumlardan tristörü koruyabilmek için tristör gövdesindeki ısıyı başka metallere yaymak gerekmektedir. Bazı tristörler soğutuculu şekilde imal edilirler. Ama bu yeterli değildir. Ayrıca soğutucu radyatörler kullanılır.
Soğutucu radyatörler genellikle, ısıyı iyi iletmesi ve maliyetinin düşük olması nedeniyle alüminyumdan yapılırlar. Ayrıca ısıyı iyi absorbe etmesi (emmesi) açısında elektroliz yöntemiyle siyahlaştırılırlar. Daha kolay soğumaları için hava sirkülasyonunu sağlayacak dilimlere sahiptirler. Ayrıca dilimli yapılmak suretiyle kapladığı alan küçültülmüş olur. Genellikle tristörün cinsine bağlı olarak dilim kalınlığı 3mm – 10mm arasında olan alüminyum soğutucular kullanılır. Bunun da yeterli olmadığı durumlarda hava üfleyen vantilatörler kullanılır.
Tristörler soğutucu radyatörü ortalayacak şekilde vidalanmak suretiyle soğutucuya çok iyi temas sağlayarak montaj yapılırlar.
Kullanılan üçüncü bir soğutma sistemi sıvı soğutma sistemidir. Daha çok bilgisayarlarda kullanılan mikroişlemcilerin soğutulmasında kullanılırlar.
Yukarıda anlatılanlar tüm yarı iletken elemanlar için geçerlidir (transistör, tristör, triyak, entegre, mikroişlemci, vb.).
Özetleyecek olursak yarı iletkenleri soğutmak için kullanılan 3 yöntem vardır. Bunlar;
Tristör Çeşitleri
Kullanılma alanlarına göre 6 çeşit tristör vardır. Bunlar;
Maksimum anot akımları 1-4A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 600V arasındadır.
Maksimum anot akımları 2-200A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 1200V arasındadır.
Maksimum anot akımları 150-25000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 100 – 3000V arasındadır.
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
d. Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tristörler 10KHz gibi yüksek frekanslarda çalışabilmektedirler. İletimden kesime, kesimden iletime geçiş süreleri çok kısa olduğundan hızlı anahtarlama yapabilmektedirler.
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
e. Asimetrik Çok Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Asymetrical Ultra Fast Switching Thyristor
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
f. Geyti Devresi Yükselteçli Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Fast Darlistor
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Tristörün Pin Tespiti ve Sağlamlık Kontrolü
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
a. Pin Tespiti
Tristörün sağlamlık kontrolüne başlamadan önce ayaklarının doğru olarak saptanması gerekir. Tristörlerin ayak bağlantı şekilleri genellikle fiziki şekillerine göre aşağıdaki gibidir. Ancak her zaman böyle olmayabilir. Yine de ölçülerek bulunmak istenirse şu yol takip edilir:
Tristörün ikişer ayağı sırasıyla ölçülür. Sadece geyt (+) ve katot (-) bağlandığı durumda minimum direnç (yani maksimum sapma), diğerlerinde maksimum direnç (yani sapma görülmez) görülür. Minimum direnç elde edildiği an saptanır. Ohmmetrenin gerçekte (+) ucu, yani siyah uç geyti, gerçekte (-) ucu, yani kırmızı uç katodu gösterir. Açıkta kalan diğer uç ise anottur.
a. Sağlamlık Kontrolü
Bir tristörün pin tespiti yapılabiliyorsa sağlam demektir. Tristörün sağlamlık kontrolü 2 şekilde yapılabilir.
Tristörlerden Çekilecek Maksimum Akım Değeri
Tristör, triyak ve transistör gibi yarı iletkenler anahtar olarak çalışan yarı iletkenlerdir. Bu yarı iletkenlerden çekilecek akımı yük sınırlar. Çalışma gerilimi ve yükün iç direnci yarı iletkenden çekilecek akımı değerini verir. Tristör, triyak ve transistör gibi elektronik anahtarlar yüksüz çalıştırıldığında veya üzerinden akıtabileceği maksimum akımdan daha fazla akım akıtacak bir yük değeri ile çalıştırıldıklarında bozulurlar. Piyasada satılan tristör ve triyakların çalışma gerilim ve akım değerleri sorulduğunda maksimum değerleri söylenmektedir. Ancak kurulacak devrelerde ölçülen değerler AC çalışmada etkin (RMS) değerlerdir. Bu nedenle örneğin 220V AC gerilim altında çalışacak bir tristör veya triyağın maksimum çalışma gerilimi Vp=220/0,707 = 311V olmalıdır. 220V etkin değerdir. 0,707 sabit sayısına bölünerek tepe (max) değer bulunur. Dolayısıyla 311V’un üzerindeki gerilimlerde çalışabilecek yarı iletkenler kullanılmalıdır. Örneğin 400V veya 600V gibi. Şebeke geriliminde (220V/50Hz) 311V’tan daha az bir gerilime dayanabilen bir tristör kullanılırsa tristör bozulur. Akım değerleri için de aynı emniyetli seçme yapılırsa kurulan devrelerde tristör ve triyaklar güvenle çalışabilirler.
Örnek: Bir AC devrede tristör AC 110V ile çalıştırılacaktır. Tristöre bağlı yükten 3A akım geçeceği hesaplanmıştır. Buna göre en az kaç volt ve kaç amper değerinde tristör kullanılmalıdır?
Çözüm: 110V etkin değerdir. 110 / 0,707 = 155,58V tepe değerdir. Buna göre en az 156V’luk tristör kullanmak gerekir. Bu değer standart bir değer değildir. 200V’luk tristör kullanılabilir. Yük akımı 3A olduğuna göre en 3A’e dayanabilen tristör tercih edilmelidir.
Tristör Parametreleri
IH : Tutma akımı (holding current), tristörden geçen akım IH seviyesini aştığı zaman tristör iletken demektir.
UH : Tutma gerilimi (holding voltage)
IGT : Geyt tetikleme akımı
VGT : Geyt tetikleme gerilimi (0,5 – 3V arası)
VF : İleri (doğru) yön dayanma (kırılma, bozulma) gerilimi
VR : Geri (ters) yön dayanma (kırılma, bozulma) gerilimi
ITM : Tam iletim durumunda maksimum anot-katot akımı
VTM : Tam iletim durumunda maksimum anot-katot gerilimi
Örnek Tristör Model (Parça) Numaraları
Çeşitli akım ve gerilim değerlerinde, çok kullanılan tristör model numaraları örnek olarak aşağıda verilmiştir.
BT152
TIC106D (3,2A)
TIC106M (3,2A)
BTX18-400 (400V)
Soğutucu radyatörler genellikle, ısıyı iyi iletmesi ve maliyetinin düşük olması nedeniyle alüminyumdan yapılırlar. Ayrıca ısıyı iyi absorbe etmesi (emmesi) açısında elektroliz yöntemiyle siyahlaştırılırlar. Daha kolay soğumaları için hava sirkülasyonunu sağlayacak dilimlere sahiptirler. Ayrıca dilimli yapılmak suretiyle kapladığı alan küçültülmüş olur. Genellikle tristörün cinsine bağlı olarak dilim kalınlığı 3mm – 10mm arasında olan alüminyum soğutucular kullanılır. Bunun da yeterli olmadığı durumlarda hava üfleyen vantilatörler kullanılır.
Tristörler soğutucu radyatörü ortalayacak şekilde vidalanmak suretiyle soğutucuya çok iyi temas sağlayarak montaj yapılırlar.
Kullanılan üçüncü bir soğutma sistemi sıvı soğutma sistemidir. Daha çok bilgisayarlarda kullanılan mikroişlemcilerin soğutulmasında kullanılırlar.
Yukarıda anlatılanlar tüm yarı iletken elemanlar için geçerlidir (transistör, tristör, triyak, entegre, mikroişlemci, vb.).
Özetleyecek olursak yarı iletkenleri soğutmak için kullanılan 3 yöntem vardır. Bunlar;
- Soğutucu radyatör kullanma (en çok kullanılan yöntem)
- Hava üfleyen vantilatör kullanma
- Sıvı soğutma sistemi
Tristör Çeşitleri
Kullanılma alanlarına göre 6 çeşit tristör vardır. Bunlar;
- Hassas geytli tristörler
- Standart tristörler
- Faz kontrol tristörleri (Darlistör)
- Hızlı anahtarlama tristörleri
- Asimetrik çok hızlı anahtarlama tristörleri
- Geyt devresi yükselteçli, hızlı anahtarlama tristörleri
[*]Hassas Geytli Tristörler
Maksimum anot akımları 1-4A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 600V arasındadır.
[*]Standart Tristörler
Maksimum anot akımları 2-200A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 1200V arasındadır.
[*]Faz Kontrol Tristörleri (Darlistör)
Maksimum anot akımları 150-25000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 100 – 3000V arasındadır.
[*]Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
[*]Asimetrik Çok Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
[*]Geyti Devresi Yükselteçli Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
[*]Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
[*]Asimetrik Çok Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
[*]Geyti Devresi Yükselteçli Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
[*]Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
[*]Asimetrik Çok Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
[*]Geyti Devresi Yükselteçli Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
d. Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Bu tristörler 10KHz gibi yüksek frekanslarda çalışabilmektedirler. İletimden kesime, kesimden iletime geçiş süreleri çok kısa olduğundan hızlı anahtarlama yapabilmektedirler.
Maksimum anot akımları 1-500A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 30 – 1200V arasındadır.
e. Asimetrik Çok Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Asymetrical Ultra Fast Switching Thyristor
Bu tür tristörler en hızlı çalışabilen türlerdir. Geytlerine uygulanacak 5V gibi negatif gerilimle hızla yalıtkan duruma getirilebilmektedirler. 20 – 30 KHz arasındaki frekanslarda hızlı anahtarlama yapabilmektedirler. Bu özelliklerinden dolayı, yüksek frekanslı üç fazlı redresör (doğrultmaç) yapımında, UPS (Kesintisiz Güç Kaynağı) uygulamalarında, ultrasonik jeneratör ve radar vericilerinde kullanılmaktadırlar. Bu elemanların geyt tetikleme devreleri asimetrik bir yapıya sahip olduğundan negatif geyt palsleri ile çok hızlı bir şekilde yalıtıma gidebilirler.
Maksimum anot akımları 70-300A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 50 – 120V arasındadır.
f. Geyti Devresi Yükselteçli Hızlı Anahtarlama Tristörleri
Fast Darlistor
Bu tür tristörler yüksek akımlı ve yüksek gerilimli tristörlerdir. Yüksek akım anahtarlama işlemlerinde kullanıldıkları için geyt akımın yeterince düşük tutmak amacıyla darlington bağlantı yöntemi kullanıldığından darlistör türüne girerler.
Tristörün Pin Tespiti ve Sağlamlık Kontrolü
Maksimum anot akımları 150-3000A arasındadır. Ters veya doğru yönde maksimum dayanma gerilimleri 10 – 3400V arasındadır.
a. Pin Tespiti
Tristörün sağlamlık kontrolüne başlamadan önce ayaklarının doğru olarak saptanması gerekir. Tristörlerin ayak bağlantı şekilleri genellikle fiziki şekillerine göre aşağıdaki gibidir. Ancak her zaman böyle olmayabilir. Yine de ölçülerek bulunmak istenirse şu yol takip edilir:
[*]Analog Avometre ile
Tristörün ikişer ayağı sırasıyla ölçülür. Sadece geyt (+) ve katot (-) bağlandığı durumda minimum direnç (yani maksimum sapma), diğerlerinde maksimum direnç (yani sapma görülmez) görülür. Minimum direnç elde edildiği an saptanır. Ohmmetrenin gerçekte (+) ucu, yani siyah uç geyti, gerçekte (-) ucu, yani kırmızı uç katodu gösterir. Açıkta kalan diğer uç ise anottur.
[*]Dijital Avometre ile
a. Sağlamlık Kontrolü
Bir tristörün pin tespiti yapılabiliyorsa sağlam demektir. Tristörün sağlamlık kontrolü 2 şekilde yapılabilir.
[*]Analog Avometre ile
[*]yöntem
[*]yöntem
[*]Dijital Avometre ile
[*]yöntem
[*]yöntem
Tristörlerden Çekilecek Maksimum Akım Değeri
Tristör, triyak ve transistör gibi yarı iletkenler anahtar olarak çalışan yarı iletkenlerdir. Bu yarı iletkenlerden çekilecek akımı yük sınırlar. Çalışma gerilimi ve yükün iç direnci yarı iletkenden çekilecek akımı değerini verir. Tristör, triyak ve transistör gibi elektronik anahtarlar yüksüz çalıştırıldığında veya üzerinden akıtabileceği maksimum akımdan daha fazla akım akıtacak bir yük değeri ile çalıştırıldıklarında bozulurlar. Piyasada satılan tristör ve triyakların çalışma gerilim ve akım değerleri sorulduğunda maksimum değerleri söylenmektedir. Ancak kurulacak devrelerde ölçülen değerler AC çalışmada etkin (RMS) değerlerdir. Bu nedenle örneğin 220V AC gerilim altında çalışacak bir tristör veya triyağın maksimum çalışma gerilimi Vp=220/0,707 = 311V olmalıdır. 220V etkin değerdir. 0,707 sabit sayısına bölünerek tepe (max) değer bulunur. Dolayısıyla 311V’un üzerindeki gerilimlerde çalışabilecek yarı iletkenler kullanılmalıdır. Örneğin 400V veya 600V gibi. Şebeke geriliminde (220V/50Hz) 311V’tan daha az bir gerilime dayanabilen bir tristör kullanılırsa tristör bozulur. Akım değerleri için de aynı emniyetli seçme yapılırsa kurulan devrelerde tristör ve triyaklar güvenle çalışabilirler.
Örnek: Bir AC devrede tristör AC 110V ile çalıştırılacaktır. Tristöre bağlı yükten 3A akım geçeceği hesaplanmıştır. Buna göre en az kaç volt ve kaç amper değerinde tristör kullanılmalıdır?
Çözüm: 110V etkin değerdir. 110 / 0,707 = 155,58V tepe değerdir. Buna göre en az 156V’luk tristör kullanmak gerekir. Bu değer standart bir değer değildir. 200V’luk tristör kullanılabilir. Yük akımı 3A olduğuna göre en 3A’e dayanabilen tristör tercih edilmelidir.
Tristör Parametreleri
IH : Tutma akımı (holding current), tristörden geçen akım IH seviyesini aştığı zaman tristör iletken demektir.
UH : Tutma gerilimi (holding voltage)
IGT : Geyt tetikleme akımı
VGT : Geyt tetikleme gerilimi (0,5 – 3V arası)
VF : İleri (doğru) yön dayanma (kırılma, bozulma) gerilimi
VR : Geri (ters) yön dayanma (kırılma, bozulma) gerilimi
ITM : Tam iletim durumunda maksimum anot-katot akımı
VTM : Tam iletim durumunda maksimum anot-katot gerilimi
Örnek Tristör Model (Parça) Numaraları
Çeşitli akım ve gerilim değerlerinde, çok kullanılan tristör model numaraları örnek olarak aşağıda verilmiştir.
BT152
TIC106D (3,2A)
TIC106M (3,2A)
BTX18-400 (400V)