İlk Yardım (Okumak Gerek)

[ibrahimyzci]

Temel Yaşam Desteği

Ani ölümlerde yaşam kurtarıcı etkisi kanıtlanmış olan bu uygulama, ilkyardımın en önemli ayaklarından birini oluşturuyor.Yöntem, elektrik çarpması, boğulma, donma, göğüs ya da boyuna gelen ani darbe gibi kazalarda gelişebilen ani solunum veya kalp durmasında kullanılan bir tekniktir.

1- TEHLİKE

Kendiniz, hasta ve olay yerindekilerin güvende olduğundan emin olun
Tehlike yoksa; hastanın ya da yaralının yanına giderek diz çökün. Tehlike varsa; ambulans çağırın, güvenli bölgede bekleyin ve ambulans ekibine bilgi verin.

2- BİLİNÇ

Hastayı bir kol boyu mesafeden omuzlarından yavaşça sarsın ve “iyi misiniz” diye seslenin. Yanıt veriyorsa konuşarak sorunu anlayın. Yanıt vermiyorsa hastayı sert bir zemin üzerine sırt üstü çevirerek yardım isteyin.

3- HAVAYOLU

Hastanın başını geri, çenesini ise yukarı iterek havayolunu açın

4-SOLUNUM

Havayolunu açık tutarak “Bak, dinle, hisset” yöntemiyle solunumu kontrol edin
Solunum normal değilse ambulans çağırın. Solunum normalse ambulans çağırdıktan sonra hastalı yan çevirerek solunumun sürekliliğini gözleyin.

5- KALP MASAJI

-Bir elinizin topuğunu hastanın göğsünün ortasına yerleştirin
-Diğer elinizin topuğunu elinizin üstüne yerleştirin
-Parmaklarınızı kenetleyin ve baskı noktasının kaburga üzerine kaymadığından emin olun
-Hastanın göğsünü 90 derece açıyla 4-5 cm bastırın. (30 kez)
-Bırakırken ellerinizi hastanın göğsünden ayırmayın
-Dakikada 100 masaj hızıyla devam edin
-Baskı ve bırakma süreleri eşit olmalıdır

6-SUNİ SOLUNUM

-Havayolunu baş geri, çene yukarı yöntemiyle tekrar açın. Alındaki elinizin baş ve işaret parmaklarıyla burun ucundaki yumuşak kısmı kapatın
-Çeneyi yukarı iterken ağzı açın
-Normal bir nefes alın ve dudaklarınızla hastanın ağzını örtün
-Hastanın ağzına yavaşça üfleyin ve göğsünün yükseldiğini görün 1’ saniye normal nefes verin.
-Baş geri, çene yukarı pozisyonunda ağzınızı hastanın ağzından uzaklaştırın ve göğsünün tekrar indiğini gözleyin
-Tekrar bir normal nefes alın ve deminki gibi hastanın ağzına üfleyin
(30 Kalp masajı ve 2 suni solunum uygulayın)


Şok ve felçte ilkyardım

Kan dolaşımının ihtiyacı karşılayamaz duruma gelmesi şok, beyin dokusunun hasar görmesi ile vücudun bir kısmı ya da tamamının işlev bozukluğuna uğraması ise felç yani inme olarak tanımlanıyor.

Baş dönmesi, göz kararması, sıcak basması veya üşüme, terleme, solukluk, hareketsizlik ve giderek bilinç kaybı gibi belirtilerle gelişen şok ölümle sonuçlanabilen ciddi bir sağlık sorunu. Şiddetli baş ağrısı, kolunu ya da bacağı hareket ettirememe, gözü veya ağzı tam kapatamama gibi belirtilerle gelişen felç de ani ölümlere neden olabilir.

Şokta uygulanacak ilkyardımda da eğer solunum normal değilse ‘Temel Yaşam Desteği’ uygulanır. Hasta yalnız kalacaksa iyileşme pozisyonuna getirilir yani yan çevrilir.

Şok posizisyonu: Arı sokması gibi alerjik nedenler, kanama, kusma, ishal, büyük kemik kırıkları, geniş yanıklar ve fazla terleme gibi aşırı kan ve sıvı kaybından eminseniz hastanın ayaklarını 45 derece yukarı kaldırın.

Üzerini örtün: Hava sıcak olsa bile kan dolaşımının yetersizliği nedeniyle hastanın vücut ısısı tehlikeli bir şekilde düşebilir. Bu nedenle üzeri örtülür.

Gözlem altında tutun: Ambulans gelene kadar hasta gözlem altında tutulur.

Felç yani inmede de ambulans gelinceye kadar aynı ilkyardım uygulanır. Ancak halk arasında sıkça gözlendiği gibi felç gelen hastayı suyla ıslatmak, yıkamak doğru değildir.

Trafik Kazalarında İlkyardım

Trafik kazalarında sıklıkla aracın motoru çalışmaya devam eder ve hasara bağlı yakıt ile yağ sızıntısı bu durumda yangına yol açabilir.

Aracın el freninin çekilmemiş olması, ilkyardım sırasında aracın hareket etmesi yoluyla, yeni yaralanmalara yol açabilir. Ayrıca akan trafik de ilkyardımcıları tehdit eder. Bu nedenle önce yoldaki trafik durdurulmalı, sonra aracın el freni çekilmeli ve kontak anahtarı kapatılmalı.

Trafik kazasında öncelikle yaralılar araçtan çıkarılmaya çalışılmakta ve böylece kalıcı sakatlıklara yol açılmaktadır. Aracın yanması gibi bir tehlike yoksa, yaralılar ambulans gelene kadar araç içinde tutulmalı, gerekli ilkyardım burada uygulanmalı, psikolojik destek verilmeli.

-Kazazedenin bilinci yerinde değilse ve gerekiyorsa Temel Yaşam Desteği verin.

-Kanama varsa durdurun, kırık olmadığından emin olun, kuşkulu durumlarda kırık varmış gibi davranın

-Yabancı cisim varsa sabitleyin ve yarayı temiz bir bez ile kapatın ve ambulans bekleyin

Parça kopmuşsa:

-Kopan parçayı bir poşete koyun ve ağzını sıkıca kapatın

-İkinci poşete su ve buz koyun. İçinde parça bulunan poşeti de bunun içine koyun

-Yaralıda kanama kontrolü yapın ve gözleyin, ambulansı bekleyin

Kolda kırık varsa:

-Gazete veya bir dergiyi oluk haline getirin

-Kolu içerisine yerleştirin

-Bir bezle bağlayın ve omuza asın

Bacakta kırık varsa:

-Yaralıyı bulduğunuz pozisyonda tutun

-Kafayı her iki yandan destekleyin

-Açık yara varsa kapatın ve ambulans çağırın

Kalp krizinde ilkyardım:

-Ambulans çağırın, telefona cevap veren hekimden destek alın

-Kişiyi rahat ettiği pozisyonda tutun, sıkan giysileri gevşetip psikolojik destek verin

-Bilinci kapanırsa solunumu kontrol edin, normal solunum yoksa kalp masajı ve suni solunum uygulayın

-Kişinin hekim tarafından verilmiş ilacı varsa ve bilinci açıksa ilacı verin

-Ancak hekim tarafından verilmediği sürece ilaç kullanmayın.

Yanıklarda İlkyardım

İnsan vücudunun yüzde 60’ı su olmasına rağmen içerdiği yağ nedeniyle yanıcı özelliğe sahip.

Isı, ışın ve elektrik gibi nedenlerle dokuda meydana gelen hasar, yanık olarak nitelendiriliyor. Yanıkta ilkyardım, yanığın derecesine bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ancak yanıkta temel yaklaşım; ‘Soymak ve soğutmak’

1. Derece yanık

-Varsa sıcak giysileri çıkarın
-Yarayı oda sıcaklığındaki su ile soğutun
-Bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltin
-Bölgeyi hareketsiz tutun
-Yarayı açık bırakın
-Güneş sonrası solüsyonları kullanabilirsiniz.

2.Derece yanık
-Varsa sıcak giysilerini keserek çıkarın
-Yarayı oda sıcaklığında su ile soğutarak yaralı bölgeyi kalp seviyesinin üzerinde hareketsiz tutun
-Su keselerini patlatmayın
-Yanık örtüsü ile yarayı örtün ve sağlık kuruluşuna gidin.

3.Derece yanık
-Varsa sıcak giysilerini keserek çıkarın
-Yara hava ile temasla soğuyacaktır, su kullanmayın
-Bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltip hareketsiz tutun
-Varsa steril yanık örtüsü ile yarayı örtün ve ambulans çağırın.

Kimyasal madde yanığında ilkyardım
-Kimyasal madde sıvı ise akan ve basınçlı olmayan ılık su ile yıkayın
-Kimyasal madde toz ise bir bezle silkeleyin, sonra suyla yıkayın
-Bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltip hareketsiz tutun
-Yanığı örtün ve sağlık kuruluşuna gidin.

Elektrik Çarpmasında ilkyardım
-Kendiniz, hasta ve olay yerindekilerin güvende olduğundan emin olun. Yüksek voltajda 10m’den fazla yaklaşmayın
-Düşük voltajda elektrik devresini kesin ve varsa cerrahi eldiven giyin
-Hasta yanıt veriyorsa konuşun, yanıt vermiyor ve gerekiyorsa ambulans çağırın ve temel yaşam desteği verin
-Elektriğin vücuda giriş çıkış noktalarını kontrol edin
-Yaranın üzerini temiz bir örtüyle örtün ve ambulans gelene kadar hastayı yalnız bırakmayın.

Sıcak çarpmasında ilkyardım
-Hastayı gölge bir ortama alın, giysileri çıkarın
-Hastanın bilinci açık ise ılık su ile duş aldırın
-Bilinci kapalı ise ılık suyla ıslatılmış bezleri alnına, koltuk altına ve kasıklarına koyun
-Soğuk su ve buz, hastayı fazla soğutabileceği için sakıncalı olabilir.

Donmada ilkyardım
-Hastayı kuru ve kuytu bir yere alın
-Varsa ıslak giysilerini çıkarın ve üzerine sıcak örtü sarın
-Sıkan takıları çıkarın
-Yavaş ve dengeli ısıtın
-Ambulans çağırın veya sağlık kuruluşuna gidin
-Hastayı ovarak ısıtmak veya soba gibi güçlü ısı kaynaklarına yaklaştırmak sakıncalıdır ve hasta hareket ettirilmemelidir.

Böcek ısırıklarında ilkyardım

Yılan, akrep, örümcek, çıyan, arı, kene ya da deniz kestanesi gibi hayvan ısırmalarında, hayvanın özelliği ilkyardımda belirleyici olur.

Yarayı su ve sabunla temizlemek, kanamayı durdurmak, yarayı gaz bezi ile kapatmak, bölgeyi kalp seviyesinden aşağıda tutmak, hastayı sarsılmayacak bir pozisyona getirerek ambulans çağırmak ya da hastayı sağlık kuruluşuna götürmek, böcek ısırığı veya sokmalarında genel yaklaşımı oluşturur.

1-Yılan, akrep, örümcek, çıyan sokması
-Bölgeyi sargı beziyle sıkıca sarın (Dolaşımı engellemeyecek şekilde)
-Yarayı kesinlikle kanatmayın
-Yarayı kesinlikle emmeyin

2-Arı sokması
-Arının iğnesini yara üzerinde arayın
-Varsa steril bir enjektör iğnesi ile çıkarın
-Cımbızla iğnenin ucunu tutmayın

3-Kene sokması
-Kene pensi kullanarak keneyi uzaklaştırın

4-Deniz kestanesi
-Dikenleri çıkarmaya çalışmayın
-Yarayı açık tutun

Boğulmada ilkyardım

Katı cisimle oluşan ancak tam tıkanmanın gerçekleşmediği boğulmada kişinin kendi refleksleriyle sorunu halletmesi beklenir. Çünkü müdahale edilirse tıkanıklık artabilir, bu nedenle kişiyi sakinleştirip öksürmeye teşvik etmek en doğru yaklaşımdır.

Ancak tam tıkanma varsa hastanın arkasında durup bir elle göğsünü destekleyerek öne eğilmesini isteyin. Diğer elinizin topuğuyla hastanın kürek kemiklerinin ortasına 5 kez kuvvetle vurun. Tıkanıklık açılmaz ise Heimlich manevrasına geçmek gerekir.

HEIMLICH MANEVRASI

-Hastanın arkasına geçip sarılın
-Bir elinizi yumruk yapıp hastanın göğüs kemiği ile göbeği arasına yerleştirin. Diğer elinizle bu yumruğu tutup 5 kez içe ve yukarı doğru ani baskı uygulayın
-Tıkanıklık açılınca işlemi durdurun
-Heimlich manevrası iç organlara zarar verebileceği için dikkatli olunmalıdır
-Hastayı sağlık kuruluşuna yönlendirin


Tıkanıklık açılmadıysa

-Tekrar sırta vurun
-Bu işlemleri 5’er kez olacak şekilde dönüşümlü olarak tekrarlayın
-Bilinç kapanırsa temel yaşam desteği uygulayın

SUDA BOĞULMADA İLKYARDIM

Mümkünse kişiyi suya girmeden kurtarın. (Elbisesinden çekin, can simidi, ip vb.. atın) Boğulmakta olan kişi panik içinde kendini kurtarmak isteyenlere sarılır ve onu da boğabilir. Ancak özel eğitimi yani cankurtaran lisansı bulunanlar suya girip boğulan kişiyi kurtarabilirler.


Bilinç Açıksa

-Kanaması varsa tampon yapın. Kırık varsa hareket ettirmeyin
-Sudan yatay halde çıkarın
-Kurulayın, ısıtın
-Ambulans çağırın

Normal solunum yoksa

-Sudan hemen çıkarın veya sudayken suni solunuma başlayın
-Ambulans çağırın

Solunum normalse

-Kanaması varsa tampon yapın
-Kırık varsa hareket ettirmeyin
-Sudan yatay halde çıkarın
-Kurulayın, ısıtın
-Ambulans çağırın

Kanamalarda ilkyardım

Kısa sürede yüzde 20 düzeyinde yani ortalama 1 litre kan kaybı ölümle sonuçlanabilir.

Kanamalarda yapılacak ilk iş kanayan yerin üzerine varsa steril gazlı bez, yoksa herhangi bir bez, o da yoksa elle bastırmaktır. Kanayan bölgeyi kalp seviyesinin üzerine yükseltmek ve hareketsiz tutmak ve vakit kaybetmeden sağlık kuruluşuna başvurmak ilkyardımın diğer adımlarını oluşturur.

Kanamalarda kanayan yerin üzerine gazlı bez koyup üzerinden sargı bezi ile sıkıca bir kaç tur attırmaya tampon adı veriliyor. Açık kırık veya yabancı cisim varsa tampon yapılmaz.
Kol ve bacaklardaki ana atardamarlara yani baskı noktalarına bastırılarak kanın geçişi, dolayısıyla kanama durdurulabilir. Kolun iç yüzünde yani pazu kasının altı ve kasıkta nabız alınan yerler baskı noktalarını oluşturur.

Turnike

Bu yöntemlerle kanama durdurulamadığı ve ölüm tehlikesi oluşturduğu durumlarda son çare olarak turnike uygulanır. Turnike kol ve bacakta tek kemik olan kısımda geniş sargı ile bağlanır, kanama durana kadar sıkılır. Turnikenin bağlandığı saat kaydedilerek ambulans çağrılır ya da hasta sağlık kuruluşuna götürülür.

Bayılma ve sinir krizinde ilkyardım

Bayılmada önemli noktalardan biri, kişinin kusarak hava yolunu tıkamasıdır. Bu nedenle ambulans gelene kadar hastanın gözlem altında tutulması gerekir.

Bayılmalarda ve sinir krizlerinde önce baş geri çene yukarı yöntemiyle havayolu açılır. Solunum normal değilse “Temel Yaşam Desteği” uygulanır.

Bayılmalarda kusarak hava yolunu tıkaması riskine karşı, sinir krizlerinde ise yalnız kalacaksa hasta, iyileşme pozisyonuna getirilir. Çeşitli tipleri olan iyileşme pozisyonunda, havayolunun açık olması, göğsün solunumu engelleyecek şekilde baskılanmaması ve kolun altta kalmaması anahtar noktaları oluşturur.

HASTAYA İYİLEŞME POZİSYONU VERMEK

-Hastanın varsa gözlüğünü çıkarın
-Yanına yanına diz çökün ve iki bacağını düzgünce uzatın
-Size yakın olan kolu yana açın, dirsekten yukarı doğru katlayın
-Diğer elinin sırtını size yakın olan yanağına yaslayın, diğer elinizle size uzak olan bacağı dizden katlayın
-Hastayı kendinize doğru çevirin
-Üstteki bacağın kalçadan ve dizden kıvrılmış olmasına dikkat edin
-kafayı geri itin

Sinir krizlerinde bütün bunlara ek olarak stres nedeninin ortamdan uzaklaştırılması gerekir. (Örneğin; Sinir krizi bir tartışma sonucu geldiyse tartıştığı kişiden uzaklaştırılır.)

Sara ve havale nöbetinde ilkyardım

3 ay ile 6 yaş arasındaki çocuklarda vücut ısısının 38.5 dereceyi aşmasıyla oluşan havale ile epilepsi yani sara hastalığında görülen nöbetlerde bilinç kaybı ön palana çıkar.

Nöbetlerde hasta önce kasılır, nefes alamaz, morarır, bilinci kapanır, yere düşer, kasılıp kalır ve çoğunlukla çırpınmaya başlar. Bu sırada idrarını kaçırabilir, artan tükürük salgısı nedeniyle ağzından köpük gelebilir. Bu tür nöbetlerin en büyük risklerinden biri de bilinç kaybıyla gelişen düşmelerde meydana gelen yaralanma ve ölümlerdir.

Sara ya da havale nöbetlerinde de diğer ilkyardım uygulamalarında olduğu gibi solunum normal değilse, Temel Yaşam Desteği uygulanır.

Bu nöbetlerdeki ilkyardımın püf noktasını ise çırpınan hastaya müdahale oluşturur. Çırpınan hastaya yaklaşım şöyle olmalıdır:

Çırpınmasını önlemeyin : Çünkü çırpınmanın hastaya zararı yoktur, öte yandan hareketleri durdurmaya çalışmak kas yırtılması gibi yaralanmalara neden olabilir.

Çevresini açın veya güvenli bir yere sürükleyin : Hasta çırpınırken yakınındaki sert ve sivri cisimlere çarparak yaralanabilir. Mümkünse etraftaki eşyayı, değilse hastayı uzaklaştırın

Başının altına yastık veya ceket koyun: Sert zemin üstünde nöbet geçiren hastanın kafası yere çarparak yaralanabilir. Bu nedenle başının altına yastık görevi görecek yumuşak bir malzeme koyun

Nöbet sonrası yana çevirin: Artan tükürük salgısı nedeniyle hastanın ağzında köpük oluşarak hastanın soluk yolunu tıkayıp boğulmasına neden olabilir. Bu nedenle nöbet sırasında değil ama nöbet sonrasında hastanın yana çevrilmesi gerekir.

Ambulans çağırın: Vakit geçirmeden ambulans çağırın. Ancak epilepsi hastası iyi tanıdığınız biri ise kontrol altında ise doktorunun önerisiyle her nöbette ambulans çağrılmayabilir.

Yalnız bırakmayın: Bilinç açılsa bile hastada bir süre sarhoşluk benzeri bir durum olacağından yalnız bırakılmamalıdır.

Ateşli havale nöbetlerinde ise giysilerini çıkarıp pencereyi açarak çocuğun vücudunun soğumasını sağlayabilirsiniz. Dirençli durumlarda normal banyo suyu ile duş aldırmak en iyi yöntemdir. Ateş düşünce havale durur ancak ateşin tekrar ve kısa sürede yükseleceğini unutmamak ve vakit geçirmeden ambulans çağırmak gerekir.

-alıntıdır-