Ayrıca drhardware'in de yardımıyla devre şemasında bir kaç ufak değişiklik yapıldı ve şu anki haline getirildi.
Devremiz şemadaki haliyle, girişinde sinyal yok ve çıkışında woofer bağlı iken (Girişe 10K lık potansiyometre koymayı ihmal etmeyin. Eğer koymayacaksanız -ki ben o şekilde kullandım- girişe paralel 4.7K lık bir direnç lehimleyiverin) 5 cm mesafeden sonra hiç bir ses duyamayacağınız kadar sessiz çalışıyor. Çıkışta tizler bağlı iken durum değişebilir şahsen denemedim şimdiden belirteyim.
Yukarıda anlattığım şekilde çalıştırdığınızda girişte sinyal yok iken çıkışta bir gürültü var ise ya bir yerde hata yaptınız veya kullandığınız malzemede sorun var demektir.
Devrede basit gibi duran ama önemi büyük olan BC556 lara dikkat çekmek istiyorum. Devrenin eski şemasında bunlar BC558 olarak belirtilmiş ama aslında uygun değiller. Çünkü BC558 in Kollektör-Emiter arası en fazla 30 Volt olabiliyor ki bu noktada voltaj yaklaşık 45 Volt civarında. Biraz araştırınca daha yüksek voltaja dayanabilen en yakın muadilleri olan BC556 nın uygun olacağını düşündüm. Ayrıca Kollektör-Emiter arası en fazla 80 Volt olabiliyor.
Kaldı ki ilk denemelerde kullandığımız BC558 ile devre doğru düzgün çalışmıyor ve tuhaf sesler çıkarıyordu.
Devrede kullanacağınız BC556 ların hFE lerini mutlaka ölçün ve bibirine en yakın sonuçları verenleri kullanın. hFE değerleri birbirinden epeyce uzak olan farklı transistör kullanırsanız (örneğin birinin hFE'si 200 diğerinin ki 500 şeklinde) ciddi sorunlarla karşılaşacağınızı söyleyebilirim. Şahsen denendi siz boşuna denemeyin.
Devrenin tamamlanmasında gecikmenin en büyük nedeni sahte çıkış transistörleri yüzünden yaşanan sorunlar oldu diyebilirim.
Şemada belirtilen TIP142 ve TIP147 çiftini ilk başta bulmak epey sorun oldu. Bir yerden zar zor tanesi 1.25YTL ye bi çift bulabildim fakat çıkışa bağladığımız 4ohm 120W ucuz araba hoparlörü, sesi biraz yükseltmeye kalkınca dumanlar çıkararak yandı, (Keşke görüntüleyebilseydim o an
) ve beraberinde devreye de başta çıkış transistörleri olmak üzere bazı hasarlar verdi.Daha sonra sipariş vererek yaklaşık tanesi 0.75YTL ye 4 çift getirttirdim. Fiyatının bu denli ucuz olmasından ve transistörlerin üzerindeki baskının kalitesizliğinden ciddi derecede şüphelendim ama başka çare olmadığı için mecburen denemek zorunda kaldım. Sonuç düşündüğüm gibi tam bir hayal kırıklığı oldu. Amfinin sesini yarıya kadar bile açmanıza gerek kalmadan çıkış transistörleri kısa devre oldular.
Bu şekilde de iki çift daha TIP 142 ve 147 yaktıktan sonra bu işin böyle olmayacağını anlamış olduk.Malzeme satan başka bir yere gidip durumu anlattım ve elimdeki sahte malzemeleride göstererek bu transistörlerin gerçeklerini temin edip edemeyeceğini sorduktan sonra, bulabileceğini fakat pahalı olacağını söyledi.
Artık olayın geri dönüşü yoktu, ne kadarsa getirmesini söyledim.
Biraz araştırdım TIP142 ve TIP 147 çiftine muadil olarak BDW83C ve BDW84C çiftini buldum, ayrıca bu transistörlerin akım kapasiteleri 5 Amper daha fazla idi. Artık hangisi bulunursa o kullanılacaktı.
Sonunda siparişlerim geldi, malzemecim TIP leri bulamadığını fakat BDW serisini bulduğunu ve kesinlikle sahte olmadıklarına garanti verdikten sonra da tanesinin 2.5YTL olduğunu ilave etti
. Ne olur ne olmaz diyerek altı çift alıp hemen denemeye koyulduk ve sonuç olarak BDW83C - BDW84C çifti kesinlikle sahte değildi ve amfi uzun süre yüksek volumde çalışmasına karşı hiç bir problem çıkarmadan çalıştılar.Giriş boşta ve çıkış yüklü iken çıkış hattındaki DC offset yaklaşık 40mA fakat girişte sinyal varken bu değer 30mA ile 50mA arasında duruma göre değişiklik gösteriyor.
Arada preamfi vs kullanmadan PC nin ses kartının en yüksek volumünde 4 ohm'luk yükle devrenin en fazla 2.5 Amper çektiğini ölçtüm. (Bazı PC anakartlarında onboard ses chipi bulunduğundan ve bunların büyük bir kısmının çıkış volumü harici ses kartlarının bariz bir şekilde altında olduğundan yaptığınız denemelerde yanılabilirsiniz. Kullandığınız ses kartının bu şekilde olup olmadığından öncelikle emin olunuz.)
Bu esnada, boşta iken +/- 45 (90) Volt olan besleme gerilimi +/- 40 (80) Volta kadar indi.
Devrenin yaklaşık olarak 200 W güç harcaması var diyebiliriz.
AB sınıfı çalışan devrenin teorik olarak %60 verimle çalıştığı düşünülürse bu haliyle 4 ohmluk yüke 120 W RMS çıkış gücü verdiği söylenebilir.
Devrede kullanılan transistörlerin tamamı daha yüksek voltajlara dayanabilecek kapasitede o yüzden deneyimli arkadaşlar biraz daha yüksek besleme gerilimleri kullanabilirler. En azından tam güçte +/- 50 (100) Volt ile rahatlıkla çalışabileceğini düşünüyoruz. Tabi bunun için BDW83C ve BDW84C çiftini daha büyük bir soğutucuya bağlamak gerekecektir.
Ortada bulunan TIP41 transistörü ise çok az ısınmakta bu yüzden küçük bir alüminyum parçasını soğutucu olarak kulanmanız yeterli olacaktır.
Besleme katında yapacağınız değişiklikler artık sizin ustalığınıza kalmış.Devre şeması, yerleşim yüzeyi, PCB ve çektiğim resimlerin üzerine tıklayarak büyütebilirsiniz.
Devrede kullanılan bütün yarı iletkenlerin datasheetlerine ait linkleri ekliyorum.
BC556
TIP41
TIP142
TIP147
BDW83C
BDW84C
Son düzenleyen: Moderatör:
