DVD'nin halefi olmak için yapılan savaş sonra erdi: HD-DVD öldü, Blu-ray kazandı. CHIP yeni formatın size neler getirdiğini, cihazların ve medyaların fiyatını ve en önemlisi bu teknolojiyi satın almanın ne zaman mantıklı olduğunu anlatacak.
Haftalar boyu dedikodusu yapıldı ve sonrasında her şey çok hızlı gerçekleşti: Toshiba şefi Atsutoshi Nishida 19 Şubat 2008'de son bir defa daha HD-DVD'nin avantajlarından bahsetti - ama her nedense geçmiş zamanda konuşuyordu. Sonrasında seneler boyu DVD'nin halefi olma savaşını sona erdiren nihai sözler söylendi: "Kesin pazar analizlerinin sonucunda bundan sonra HD-DVD oynatıcı, kaydedici ve PC sürücüsü geliştirmemeye, üretmemeye ve pazarlamamaya karar verdik. Firmamızı ve her şeyden önce müşterilerimizi hayal kırıklığına uğrattık. Fakat hızlı bir kararın, piyasaya gelişim sürecine çok daha yardımcı olacağını düşündük."
HD-DVD neden bu kadar çabuk öldü?
2008 Ocak ayının başlangıcında önemli bir Hollywood stüdyosu olan Warner Bros. sürpriz bir hamle ile mavi tarafa geçeceğini duyurduğunda her şey belliydi: ABD film fabrikasında üretilen sinema filmlerinin çoğu yüksek çözünürlüklü olarak Blu-ray diskler ile satılacaktı - Toshiba'nın yanında Microsoft, Intel ve HP gibi IT firmaları tarafından (bir zamanlar) desteklenen HD-DVD düşüşe geçmeye başladı. Daha sonra şubat ayında Netflix veya dünyaca tanınmış market zinciri Wal-Mart gibi büyük video mağazaları da HD-DVD'yi ürün yelpazelerinden çıkardılar. Son olarak Microsoft'un Xbox takımı bile HD-DVD'nin "tüketicilere yüksek çözünürlüklü içerik sunmanın tek yolu olmadığını" belirtme ihtiyacı duydu - format artık tutulmuyordu.
Öyle ya da böyle format kavgası endüstrinin kendisi tarafından sonlandırıldı - böylece tüketici ikilemde kalmaktan kurtuldu. Yaklaşık 1 Milyon kullanıcı (Toshiba'ya göre bunların 300.000'i Xbox 360 HD-DVD sürücüsü kullananlar) artık modası geçmiş bir cihaza sahipti - fakat Toshiba bu tüketiciler için tam destek ve servisini devam ettirecek. Karşılaştırmak gerekirse: Blu-ray oynatıcılar çoktan 10 Milyondan fazla satıldı bile - ki bu sadece başlangıç.
Blu-ray oynatıcı ve filmlerin fiyatı ne kadar?
Giriş seviyesi Blu-ray oynatıcı olarak Philips BDP 7200n, Samsung BD-P1400 veya Sony BDP-S300E (yaklaşık 530 Dolar) modellerini tavsiye edebiliriz; Pioneer BDP-LX70 (yaklaşık 2100 Dolar) gibi üst seviye modellere yaklaştığınızda çabucak 1500 Dolar sınırını aşmış oluyorsunuz.
Fakat açık arayla en çok yaygın Blu-ray oynatıcı ise tamamen farklı bir cihaz: Sony PlayStation 3. PS3'ü "çocuklar için oyun konsolu" olarak gören HD-fanları çoğunlukla şu önemli avantajı göz ardı ederler: Dünya çapında o kadar fazla kullanıcısı var ki, Sony tarafından firmware güncellemeleri ile sürekli optimize ediliyor ve fonksiyonel olarak genişletilebiliyor. Bu yüzden PS3 en uyumlu ve geleceği en parlak Blu-ray oynatım istasyonu olma unvanını kazanıyor. Sadece iki dezavantajı var: PS3 Blu-ray oynatırken yaklaşık 200 Watt harcıyor (saf Blu-ray oynatıcılar 80 Watt ile yetinebiliyor). Ayrıca oynatım sırasında çıkardığı 2,0 Sonelik ses ile biraz gürültülü.
Sinema filmlerini karşılaştırdığımızda oynatıcılar da olduğu gibi devasa farklar söz konusu değil: Tipik bir Hollywood filmi Blu-ray ile 40-46 Dolar civarında iken DVD seçildiğinde fiyat aralığı 20-30 Dolar arasında oluyor - yani HD filmler seçildiğinde fiyat farkı oynatıcılarda olduğu gibi yüksek olmuyor.
Blu-ray'in en önemli avantaj ve dezavantajları
Blu-ray çok dahayüksek depolama kapasitesi ile (50 GB'a kadar) görüntü ve sesi yüksek çözünürlüklü olarak sunmak için ideal bir medya oluyor: Artık video sinyalleri 1920 x 1080 piksel çözünürlüğe kadar saniyede 40 MBit bant genişliği ile gösterilebiliyor (DVD: 720 x 576 piksel, yaklaşık 10 MBit/s).
Bunun dışında resim-içinde-resim, internet bağlantısı veya daha iyi menüler gibi yeni fonksiyonlar mevcut. Blu-ray ses konusunda da bir adım öteye gidiyor: "Dolby True-HD ve "DTS-HD Master Audio" gibi ses standartları sayesinde orijinal müzik ve sesler, uyumlu ses sistemleri ile kayıpsız bir şekilde aktarılabiliyor.
Film medyası olarak DVD ile karşılaştırıldığında Blu-ray'in bir dezavantajı var: Yeni oynatıcıların yanında HD-keyfine varabilmek için HDMI bağlantısı ile donatılmış bir televizyona (veya projektöre) ihtiyacınız var. Zira genel olarak kopya koruması ile donatılmış Blu-ray filmleri yüksek çözünürlükte seyretmek için bunlar şart.
Aynı durum PC'de Blu-ray oynatımı için de geçerli. Burada da bağlı TFT monitör HDCP (High-bandwidth Digital Content Protection) şifreleme sistemini desteklemeli ve HDMI veya DVI bağlantısına sahip olmalı. Bu şartları ise sadece 24 inçten itibaren yeni çıkan ekranlar sağlıyor. Ayrıca ekran kartınız da HDCP'yi desteklemeli - Sapphire Radeon HD 2400 Pro gibi uygun fiyatlı modelleri 45 Dolardan itibaren bulabilirsiniz.
Blu-ray sürücüler ve boş medyalar ne alemde?
PC tarafına bakıldığında bazı şeyler değişmiş gibi gözüküyor: Uzun süredir pahalı olan dâhili Blu-ray sürücü fiyatları şu sıralar düşüşe geçti. Pioneer BDC-202 veya Lite-On DH-401S gibi Blu-ray'i sadece okuyabilen sürücüleri (BD-ROM) 200 Dolar civarında bulmak mümkün.
Buna karşın Blu-ray yazıcıların (BD-R/RE) fiyatı neredeyse iki katı. Lite-On LH-2B1S veya LG GGW-H20L gibi sürücülerin fiyatı yaklaşık 400 Dolar - LG'nin yazıcısının HD-DVD'leri de oynatma gibi bir artısı var. Uygun BD boş medyaları da dört çeşit: Bir kez yazılabilir (BD-R) ve birden çok kez yazılabilen (BD-RE) medyalar ve bunların 25 veya 50 GB kapasiteli sürümleri. Şubat ayında Blu-ray medyaların yaklaşık fiyatları şu şekildeydi:
BD-R 25 GB: 13 Dolar
BD-R 50 GB: 38 Dolar
BD-RE 25 GB: 18 Dolar
BD-RE 50 GB: 60 Dolar
Fiyatlandırma stratejisine bakarsak Blu-ray sürücülerin yaygınlaşmasının neden şimdiye kadar sürdüğü anlaşılıyor: Özellikle 50 GB'lık boş medyalar halen çok pahalı. Mobil sabit diskler çok daha fazla kapasite sunuyor ve GB başına maliyetleri daha düşük (ayrıca fiyatları sürekli olarak düşüyor). BD medyalarının normal kullanıcıya kadar ulaşması için BD medya üreticileri fiyatları yaklaşık onda bir oranında düşürmeliler. Dolayısıyla boş medya tarafında sonuç çok basit: Beklemek!
Artık DVD film almaktan vazgeçmeli miyim?
Hayır. DVD filmler Blu-ray filmlere göre halen çok daha ucuz ve seçim imkânı çok daha geniş: Şu an Amazon'da 600 Blu-ray film mevcut - 100.000'in üzerinde de DVD. Ayrıca birçok DVD prodüksiyonu halen yüksek görüntü ve ses kalitesi sunuyor. Öyle ki, HD içerikle ile doğrudan karşılaştırıldığında aradaki farklı anlayabiliyorsunuz.
Üstelik tüm Blu-ray çalarlar DVD'lerle de baş edebiliyor ve "eski" DVD çözünürlüğünü (PAL/"Standart Definition") HD televizyonlarda çok güzel gösterebiliyorlar. Eğer en çok sevdiğiniz film Blu-ray olarak çıkmış ve sizinde evinizde gerekli donanımınız varsa durum farklı gözüküyor: Zira kural olarak filmin Blu-ray sürümü ile oluşan fiyat farkı ekstra özellikler, daha iyi ses ve detaylı görüntü ile dengeleniyor.
Blu-ray cihazı alırken nelere dikkat etmeli?
Salt Blu-ray oynatıcı alırken en önemli kıstas donanım oluyor. Blu-ray oynatıcınızın mümkün mertebe HD televizyonunuza uyum göstermesine dikkat edin: FullHD bir ekran ("HD ready 1080p" logosu ile), tüm Blu-ray oynatıcıların destekliği 1080p çıkış formatına tam destek verir.
Bu durum 24p oynatım modu için de geçerli. Bu mod sayesinde orijinal sinema kalitesinde görüntü elde edersiniz. Ses formatlarında ise BD oynatıcının birçok ses standardını çözümleyebilmesi önemlidir - Dolby True-HD ve DTS-HD Master Audio gibi yeni codec'lerin desteklenmesi önemlidir.
Dikkat: DVD'lerde olduğu gibi ne yazık ki Blu-ray disklerde de bölge kodu koruması vardır. Dolayısıyla Amerika'dan satın aldığınız bir Blu-ray diski Türkiye'de oynatamazsınız.
Salt oynatıcılarda önemli olan bir diğer kıstas de desteklenen Blu-ray sürümüdür: Şu sıralar kafa karıştırıcı bir biçimde 1.0 (BD-Video), 1.1 (Bonus View) ve 2.0 (BD Live) gibi farklı sürümleri destekleyen oynatıcılar piyasada dolaşıyor: 1 ile başlayan sürümler teknik olarak eskidiler - ne kadar düşük fiyata satılsalar da bu oynatıcılardan uzak durmalısınız. 1.1 sürüm Blu-ray oynatıcılar, film yönetmeninin videolu yorumunu aynı ekranda göstermeyi sağlayan resim-içinde-resim özelliğini destekler. En güncel 2.0 sürümü ise internet bağlantısını destekliyor - bu sayede fragman, alternatif film sonları veya aktörlerle ilgili güncel haberler gibi ekstra materyaller internetten indirilebiliyor.
Yani şimdi mi satın almalı yoksa beklemeli mi? Bizim tavsiyemiz: Sabredenler özellikle BD-Live destekleyen cihazlarda büyük fiyat düşüşlerine şahit olacaktır: Hele ki şu sıralar gerçekleşen CeBIT ve eylülde gerçekleşecek olan IFA'dan sonra güncel modellerin fiyatı dramatik ölçüde düşecektir.
Blu-ray kopya koruması gerçekten kırıldı mı?
Bunun cevabı ancak "ne evet ne de hayır" olabilir, zira Blu-ray üç farklı kopya koruması kullanıyor: En çok tanınanı AACS (Advanced Access Content System). Bu koruma sayesinde içerik sadece HDMI (veya HDCP destekli DVI portundan) bağlantısı üzerinden oynatılabiliyor.
AACS genel olarak kırılmış değil, ama internette AnyDVD HD gibi sürekli güncellenen hacker araçları her disk için AACS korumasını devre dışı bırakabiliyor - böylece Blu-ray filmler sorunsuz bir şekilde PC'nin sabit diskine kopyalanabiliyor. Sonrasında PowerDVD Ultra (7.3.3319 sürümüne kadar) veya Nero ShowTime HD gibi yazılımsal oynatıcılar, diskteki filmleri okuyabiliyor. İkinci kopya koruması olan bölge koduyla da AnyDVD neredeyse baş edebiliyor - yine de bu koruma filmin DivX HD gibi farklı bir formata dönüştürülmesine engel oluyor. Fakat bu durum ancak boş Blu-ray medyaların satın alınmayacak derecede pahalı olduğu sürece "rahatsız edici" olacaktır.
DVD'lerde olduğu gibi bir kopyalanma dalgasına kapılmamak için Blu-ray üreticileri bir arka kapı oluşturmuş durumdalar: Bazı şartlar altında çalıntı kopya oynatan cihazlar internet veya özel bir kara liste sayesinde "yasak" cihazlar arasına alınabiliyor ve yeni çıkan Blu-ray diskler ile kilitlenebiliyor. Yani çalıntı kopya oynatırsanız bu sizin son Blu-ray oynatışınız olabiliyor. Şu ana kadar bu yöntem kullanılmadı ve kullanılmayacak gibi gözüküyor. Zira bu yöntem ile "güvenilir" cihazlar da yanlışlıkla kilitlenirse bu durum Blu-ray'in popülaritesi için resmen bir zehir etkisi yaratır.
HD kaynağı olarak internet, BD'den daha mı iyi?
Belki gelecekte - ama önümüzdeki birkaç sene için henüz değil. Zira internet, Blu-ray ile kalite kulvarında kapışabilecek bir HD içeriği sunamıyor.
50 GB'lık film içeriğini şu anki DSL hızları ile indirmeye çalışanlar elbette vardır. Ama sabredemeyenler iTunes'daki HD fırsatları veya yakın zamanda YouTube ile yetinmek zorunda kalacaktır - en yüksek görüntü ve ses kalitesini şu an için sadece Blu-ray sunuyor.
Haftalar boyu dedikodusu yapıldı ve sonrasında her şey çok hızlı gerçekleşti: Toshiba şefi Atsutoshi Nishida 19 Şubat 2008'de son bir defa daha HD-DVD'nin avantajlarından bahsetti - ama her nedense geçmiş zamanda konuşuyordu. Sonrasında seneler boyu DVD'nin halefi olma savaşını sona erdiren nihai sözler söylendi: "Kesin pazar analizlerinin sonucunda bundan sonra HD-DVD oynatıcı, kaydedici ve PC sürücüsü geliştirmemeye, üretmemeye ve pazarlamamaya karar verdik. Firmamızı ve her şeyden önce müşterilerimizi hayal kırıklığına uğrattık. Fakat hızlı bir kararın, piyasaya gelişim sürecine çok daha yardımcı olacağını düşündük."
HD-DVD neden bu kadar çabuk öldü?
2008 Ocak ayının başlangıcında önemli bir Hollywood stüdyosu olan Warner Bros. sürpriz bir hamle ile mavi tarafa geçeceğini duyurduğunda her şey belliydi: ABD film fabrikasında üretilen sinema filmlerinin çoğu yüksek çözünürlüklü olarak Blu-ray diskler ile satılacaktı - Toshiba'nın yanında Microsoft, Intel ve HP gibi IT firmaları tarafından (bir zamanlar) desteklenen HD-DVD düşüşe geçmeye başladı. Daha sonra şubat ayında Netflix veya dünyaca tanınmış market zinciri Wal-Mart gibi büyük video mağazaları da HD-DVD'yi ürün yelpazelerinden çıkardılar. Son olarak Microsoft'un Xbox takımı bile HD-DVD'nin "tüketicilere yüksek çözünürlüklü içerik sunmanın tek yolu olmadığını" belirtme ihtiyacı duydu - format artık tutulmuyordu.
Öyle ya da böyle format kavgası endüstrinin kendisi tarafından sonlandırıldı - böylece tüketici ikilemde kalmaktan kurtuldu. Yaklaşık 1 Milyon kullanıcı (Toshiba'ya göre bunların 300.000'i Xbox 360 HD-DVD sürücüsü kullananlar) artık modası geçmiş bir cihaza sahipti - fakat Toshiba bu tüketiciler için tam destek ve servisini devam ettirecek. Karşılaştırmak gerekirse: Blu-ray oynatıcılar çoktan 10 Milyondan fazla satıldı bile - ki bu sadece başlangıç.
Blu-ray oynatıcı ve filmlerin fiyatı ne kadar?
Giriş seviyesi Blu-ray oynatıcı olarak Philips BDP 7200n, Samsung BD-P1400 veya Sony BDP-S300E (yaklaşık 530 Dolar) modellerini tavsiye edebiliriz; Pioneer BDP-LX70 (yaklaşık 2100 Dolar) gibi üst seviye modellere yaklaştığınızda çabucak 1500 Dolar sınırını aşmış oluyorsunuz.
Fakat açık arayla en çok yaygın Blu-ray oynatıcı ise tamamen farklı bir cihaz: Sony PlayStation 3. PS3'ü "çocuklar için oyun konsolu" olarak gören HD-fanları çoğunlukla şu önemli avantajı göz ardı ederler: Dünya çapında o kadar fazla kullanıcısı var ki, Sony tarafından firmware güncellemeleri ile sürekli optimize ediliyor ve fonksiyonel olarak genişletilebiliyor. Bu yüzden PS3 en uyumlu ve geleceği en parlak Blu-ray oynatım istasyonu olma unvanını kazanıyor. Sadece iki dezavantajı var: PS3 Blu-ray oynatırken yaklaşık 200 Watt harcıyor (saf Blu-ray oynatıcılar 80 Watt ile yetinebiliyor). Ayrıca oynatım sırasında çıkardığı 2,0 Sonelik ses ile biraz gürültülü.
Sinema filmlerini karşılaştırdığımızda oynatıcılar da olduğu gibi devasa farklar söz konusu değil: Tipik bir Hollywood filmi Blu-ray ile 40-46 Dolar civarında iken DVD seçildiğinde fiyat aralığı 20-30 Dolar arasında oluyor - yani HD filmler seçildiğinde fiyat farkı oynatıcılarda olduğu gibi yüksek olmuyor.
Blu-ray'in en önemli avantaj ve dezavantajları
Blu-ray çok dahayüksek depolama kapasitesi ile (50 GB'a kadar) görüntü ve sesi yüksek çözünürlüklü olarak sunmak için ideal bir medya oluyor: Artık video sinyalleri 1920 x 1080 piksel çözünürlüğe kadar saniyede 40 MBit bant genişliği ile gösterilebiliyor (DVD: 720 x 576 piksel, yaklaşık 10 MBit/s).
Film medyası olarak DVD ile karşılaştırıldığında Blu-ray'in bir dezavantajı var: Yeni oynatıcıların yanında HD-keyfine varabilmek için HDMI bağlantısı ile donatılmış bir televizyona (veya projektöre) ihtiyacınız var. Zira genel olarak kopya koruması ile donatılmış Blu-ray filmleri yüksek çözünürlükte seyretmek için bunlar şart.
Aynı durum PC'de Blu-ray oynatımı için de geçerli. Burada da bağlı TFT monitör HDCP (High-bandwidth Digital Content Protection) şifreleme sistemini desteklemeli ve HDMI veya DVI bağlantısına sahip olmalı. Bu şartları ise sadece 24 inçten itibaren yeni çıkan ekranlar sağlıyor. Ayrıca ekran kartınız da HDCP'yi desteklemeli - Sapphire Radeon HD 2400 Pro gibi uygun fiyatlı modelleri 45 Dolardan itibaren bulabilirsiniz.
Blu-ray sürücüler ve boş medyalar ne alemde?
PC tarafına bakıldığında bazı şeyler değişmiş gibi gözüküyor: Uzun süredir pahalı olan dâhili Blu-ray sürücü fiyatları şu sıralar düşüşe geçti. Pioneer BDC-202 veya Lite-On DH-401S gibi Blu-ray'i sadece okuyabilen sürücüleri (BD-ROM) 200 Dolar civarında bulmak mümkün.
Buna karşın Blu-ray yazıcıların (BD-R/RE) fiyatı neredeyse iki katı. Lite-On LH-2B1S veya LG GGW-H20L gibi sürücülerin fiyatı yaklaşık 400 Dolar - LG'nin yazıcısının HD-DVD'leri de oynatma gibi bir artısı var. Uygun BD boş medyaları da dört çeşit: Bir kez yazılabilir (BD-R) ve birden çok kez yazılabilen (BD-RE) medyalar ve bunların 25 veya 50 GB kapasiteli sürümleri. Şubat ayında Blu-ray medyaların yaklaşık fiyatları şu şekildeydi:
BD-R 25 GB: 13 Dolar
BD-R 50 GB: 38 Dolar
BD-RE 25 GB: 18 Dolar
BD-RE 50 GB: 60 Dolar
Artık DVD film almaktan vazgeçmeli miyim?
Hayır. DVD filmler Blu-ray filmlere göre halen çok daha ucuz ve seçim imkânı çok daha geniş: Şu an Amazon'da 600 Blu-ray film mevcut - 100.000'in üzerinde de DVD. Ayrıca birçok DVD prodüksiyonu halen yüksek görüntü ve ses kalitesi sunuyor. Öyle ki, HD içerikle ile doğrudan karşılaştırıldığında aradaki farklı anlayabiliyorsunuz.
Blu-ray cihazı alırken nelere dikkat etmeli?
Salt Blu-ray oynatıcı alırken en önemli kıstas donanım oluyor. Blu-ray oynatıcınızın mümkün mertebe HD televizyonunuza uyum göstermesine dikkat edin: FullHD bir ekran ("HD ready 1080p" logosu ile), tüm Blu-ray oynatıcıların destekliği 1080p çıkış formatına tam destek verir.
Dikkat: DVD'lerde olduğu gibi ne yazık ki Blu-ray disklerde de bölge kodu koruması vardır. Dolayısıyla Amerika'dan satın aldığınız bir Blu-ray diski Türkiye'de oynatamazsınız.
Salt oynatıcılarda önemli olan bir diğer kıstas de desteklenen Blu-ray sürümüdür: Şu sıralar kafa karıştırıcı bir biçimde 1.0 (BD-Video), 1.1 (Bonus View) ve 2.0 (BD Live) gibi farklı sürümleri destekleyen oynatıcılar piyasada dolaşıyor: 1 ile başlayan sürümler teknik olarak eskidiler - ne kadar düşük fiyata satılsalar da bu oynatıcılardan uzak durmalısınız. 1.1 sürüm Blu-ray oynatıcılar, film yönetmeninin videolu yorumunu aynı ekranda göstermeyi sağlayan resim-içinde-resim özelliğini destekler. En güncel 2.0 sürümü ise internet bağlantısını destekliyor - bu sayede fragman, alternatif film sonları veya aktörlerle ilgili güncel haberler gibi ekstra materyaller internetten indirilebiliyor.
Yani şimdi mi satın almalı yoksa beklemeli mi? Bizim tavsiyemiz: Sabredenler özellikle BD-Live destekleyen cihazlarda büyük fiyat düşüşlerine şahit olacaktır: Hele ki şu sıralar gerçekleşen CeBIT ve eylülde gerçekleşecek olan IFA'dan sonra güncel modellerin fiyatı dramatik ölçüde düşecektir.
Blu-ray kopya koruması gerçekten kırıldı mı?
Bunun cevabı ancak "ne evet ne de hayır" olabilir, zira Blu-ray üç farklı kopya koruması kullanıyor: En çok tanınanı AACS (Advanced Access Content System). Bu koruma sayesinde içerik sadece HDMI (veya HDCP destekli DVI portundan) bağlantısı üzerinden oynatılabiliyor.
DVD'lerde olduğu gibi bir kopyalanma dalgasına kapılmamak için Blu-ray üreticileri bir arka kapı oluşturmuş durumdalar: Bazı şartlar altında çalıntı kopya oynatan cihazlar internet veya özel bir kara liste sayesinde "yasak" cihazlar arasına alınabiliyor ve yeni çıkan Blu-ray diskler ile kilitlenebiliyor. Yani çalıntı kopya oynatırsanız bu sizin son Blu-ray oynatışınız olabiliyor. Şu ana kadar bu yöntem kullanılmadı ve kullanılmayacak gibi gözüküyor. Zira bu yöntem ile "güvenilir" cihazlar da yanlışlıkla kilitlenirse bu durum Blu-ray'in popülaritesi için resmen bir zehir etkisi yaratır.
HD kaynağı olarak internet, BD'den daha mı iyi?
Belki gelecekte - ama önümüzdeki birkaç sene için henüz değil. Zira internet, Blu-ray ile kalite kulvarında kapışabilecek bir HD içeriği sunamıyor.